ضد یخ زیاد باشد چه می شود؟

اگر ضد یخ زیاد باشد چه می شود؟

خواندن این مطلب 8 دقیقه زمان میبرد

ضد یخ زیاد باشد چه می شود؟، خیلی از رانندگان ایرانی تصور می‌کنند هرچه ضد یخ بیشتر بریزند، موتور بهتر خنک می‌شود و در زمستان یخ نمی‌زند؛ اما واقعیت دقیقاً برعکس است! وقتی غلظت ضد یخ از ۶۰–۶۵٪ بیشتر شود، قدرت خنک‌کنندگی به شدت افت می‌کند، خوردگی و رسوب چند برابر می‌شود، واترپمپ زودتر خراب می‌شود و حتی در سرمای شدید زودتر از مخلوط ۵۰/۵۰ یخ می‌زند.

این اشتباه رایج سالانه صدها موتور TU5، EF7 و XU7 را به تعمیرگاه‌های اساسی می‌کشاند و هزینه‌های ۳۰ تا ۱۵۰ میلیونی به بار می‌آورد. در این مقاله به‌طور کامل عوارض خطرناک ضد یخ زیاد، علائم تشخیص، تأثیر بر قطعات مختلف موتور و روش‌های سریع اصلاح غلظت توضیح داده شده است.

فهرست مطالب:

ضد یخ زیاد باشد چه می شود؟
تأثیر غلظت بالای ضد یخ بر قطعات مختلف موتور و سیستم خنک‌کننده
روش‌های تشخیص غلظت بیش از حد ضد یخ و راه‌حل‌های اصلاحی

ضد یخ زیاد باشد چه می شود؟

خیلی از رانندگان فکر می‌کنند «هرچه ضد یخ بیشتر، بهتر!»، در حالی که غلظت بیش از حد ضد یخ (بیشتر از ۶۰–۶۵٪) دقیقاً مثل کم بودن آن خطرناک است و حتی می‌تواند موتور را سریع‌تر از کار بیندازد.

کاهش شدید قدرت خنک‌کنندگی موتور

ضد یخ خالص (۱۰۰٪ اتیلن گلیکول) نقطه جوش بسیار پایینی نسبت به مخلوط ۵۰/۵۰ دارد (حدود ۱۵–۲۰ درجه کمتر). وقتی غلظت بالای ۶۵٪ شود، توانایی انتقال حرارت مایع به شدت افت می‌کند و موتور در ترافیک یا سربالایی به‌راحتی جوش می‌آورد. آزمایش‌های واقعی نشان داده مخلوط ۷۰٪ ضد یخ + ۳۰٪ آب در دمای ۹۰ درجه سانتی‌گراد تا ۱۰–۱۵ درجه گرم‌تر از مخلوط ایده‌آل ۵۰/۵۰ کار می‌کند.

افزایش خوردگی و رسوب به‌جای کاهش آن

افزودنی‌های ضد خوردگی در ضد یخ برای نسبت ۵۰/۵۰ طراحی شده‌اند. وقتی غلظت ضد یخ بالا می‌رود، این افزودنی‌ها رقیق نشده و به‌جای محافظت، خودشان باعث خوردگی آلومینیوم سرسیلندر و مس رادیاتور می‌شوند. در خودروهای ایرانی (TU5، EF7، XU7) دیده شده که پس از ریختن ضد یخ ۱۰۰٪، ظرف کمتر از یک سال داخل بلوک موتور پر از رسوب سفید و سبز شده و مجاری آب بسته می‌شود.

کاویتاسیون شدید و خرابی سریع واترپمپ

ضد یخ غلیظ ویسکوزیته (گران‌روی) بسیار بالایی دارد و پمپ آب نمی‌تواند آن را به‌خوبی به گردش درآورد. این باعث ایجاد حباب‌های بخار (کاویتاسیون) در پره‌های واترپمپ می‌شود و پره‌ها را مثل اسید می‌خورد. هزینه تعویض واترپمپ در پژو ۲۰۶ و ۲۰۷ حدود ۵–۷ میلیون تومان است و معمولاً با غلظت بالای ۷۰٪ ظرف ۲۰–۳۰ هزار کیلومتر خراب می‌شود.

یخ زدن زودتر در زمستان! (پارادوکس خطرناک)

برخلاف تصور، مخلوط ۱۰۰٪ ضد یخ در دمای −۱۲ تا −۱۵ درجه شروع به لجن شدن و کریستال زدن می‌کند، در حالی که مخلوط ۵۰/۵۰ تا −۳۷ درجه کاملاً روان می‌ماند. در زمستان ۱۴۰۲ در تبریز و ارومیه چندین خودرو به‌دلیل ریختن ضد یخ خالص دچار یخ‌زدگی و ترک بلوک شدند.

علائم ضد یخ زیاد در خودرو

جوش آوردن موتور در هوای خنک یا ترافیک
بخاری ضعیف یا کاملاً سرد
صدای قل‌قل یا جوش داخل داشبورد
رسوب سفید یا سبز در مخزن انبساط
افزایش ناگهانی دمای موتور بعد از ۲۰–۳۰ دقیقه رانندگی
آمپر آب که نوسان شدید دارد

راه‌حل فوری اگر ضد یخ زیاد ریخته‌اید

خودرو را خاموش کنید، صبر کنید کاملاً سرد شود، سپس مقداری از مایع را تخلیه کنید و با آب مقطر پر کنید تا به نسبت ۵۰–۵۵٪ برسد. از رفرکتومتر یا کاغذ تست استفاده کنید تا دقیق مطمئن شوید.

بهترین نسبت برای ۹۹٪ خودروهای ایران ۵۰٪ ضد یخ + ۵۰٪ آب مقطر یا حداکثر ۶۰٪ ضد یخ در مناطق خیلی سرد است. بیشتر از این مقدار نه تنها مفید نیست، بلکه مستقیماً موتور را نابود می‌کند. همیشه از نسبت پیشنهادی دفترچه راهنمای خودرو یا برند ضد یخ پیروی کنید.

ضد یخ زیاد نه تنها موتور را خنک نمی‌کند، بلکه مثل «روغن سنگین» در سیستم گردش می‌کند و دمای قطعات را بالا می‌برد. در تابستان‌های ۵۰ درجه جنوب ایران، خودروهایی که با ضد یخ ۸۰–۱۰۰٪ پر شده‌اند، حتی در اتوبان جوش می‌آورند!

همچنین ضد یخ غلیظ زودتر تبخیر می‌شود و سطح مخزن انبساط مدام پایین می‌رود؛ راننده فکر می‌کند نشتی دارد، در حالی که فقط بخار شده است.

یادتان باشد: ضد یخ خالص هرگز نباید مستقیم ریخته شود؛ همیشه یا آماده مصرف ۵۰/۵۰ بخرید یا خودتان دقیق با آب مقطر مخلوط کنید.

تأثیر غلظت بالای ضد یخ بر قطعات مختلف موتور و سیستم خنک‌کننده

وقتی غلظت ضد یخ از حد مجاز (معمولاً بالای ۶۵٪) بیشتر می‌شود، تقریباً تمام اجزای سیستم خنک‌کننده و حتی موتور تحت فشار شدید قرار می‌گیرند. این فشار نه به‌صورت ناگهانی، بلکه به‌تدریج و پنهان ظاهر می‌شود و اغلب وقتی راننده متوجه می‌شود که دیگر هزینه تعمیر بسیار سنگین شده است.

آسیب مستقیم به واترپمپ و پروانه آن

ضد یخ غلیظ مانند روغن سنگین عمل می‌کند و مقاومت بسیار زیادی در برابر گردش ایجاد می‌کند. واترپمپ مجبور می‌شود با فشار خیلی بیشتری کار کند. این فشار اضافه باعث داغ شدن بلبرینگ واترپمپ می‌شود و ظرف ۱۵ تا ۴۰ هزار کیلومتر بلبرینگ می‌سوزد یا شفت می‌شکند. در موتورهای TU5، EF7 و XU7Plus دیده شده که پس از استفاده از ضد یخ ۸۰–۱۰۰٪، پره‌های آلومینیومی واترپمپ کاملاً خورده و سوراخ شده‌اند. هزینه تعویض واترپمپ + تسمه تایم + ساعتی در سال ۱۴۰۴ بین ۸ تا ۱۶ میلیون تومان است.

خوردگی سریع سرسیلندر و بلوک موتور آلومینیومی

افزودنی‌های ضد خوردگی (سیلیکات، فسفات، سباسات و…) فقط در نسبت ۴۰ تا ۶۰ درصد فعال و پایدار هستند. وقتی غلظت به ۷۰٪ یا بیشتر می‌رسد، این مواد از حالت تعادل خارج شده و به‌جای محافظت، خودشان نقش اسید بازی می‌کنند. نتیجه آن تشکیل حفره‌های ریز (Pitting Corrosion) در سطح آلومینیومی سرسیلندر و بلوک است. این حفره‌ها به‌مرور به هم متصل شده و باعث نشتی آب به داخل سیلندر می‌شوند. در موارد شدید، ترک عمودی سرسیلندر ایجاد می‌شود که دیگر قابل تراش نیست و باید سرسیلندر نو خرید (۴۰ تا ۱۱۰ میلیون تومان).

گرفتگی شدید هسته بخاری و کاهش گرمایش کابین

هسته بخاری مسی یا آلومینیومی بسیار نازک است. ضد یخ غلیظ به‌سرعت در مجاری ۱–۲ میلی‌متری آن رسوب می‌دهد و جریان آب داغ را کم می‌کند. راننده ابتدا متوجه می‌شود که بخاری فقط از یک سمت گرم می‌کند یا در دور آرام کلاً سرد است. شست‌وشوی هسته بخاری هزینه‌ای بین ۲ تا ۵ میلیون تومان دارد و در بسیاری موارد هسته کاملاً از بین رفته و باید تعویض شود.

آسیب به شیلنگ‌ها، اورینگ‌ها و واشرهای لاستیکی

ضد یخ خالص یا خیلی غلیظ خاصیت حل‌کنندگی بالایی روی لاستیک‌های معمولی (EPDM) دارد. شیلنگ‌های رادیاتور بالا و پایین، شیلنگ بخاری و اورینگ ترموستات به‌مرور متورم، نرم و پوسیده می‌شوند و ترک می‌خورند. نشتی مداوم ضد یخ زیر خودرو و بوی شیرین داخل کابین از نشانه‌های قطعی آن است.

افزایش فشار سیستم و ترکیدن درب رادیاتور یا مخزن انبسط

ضد یخ غلیظ نقطه جوش پایین‌تری دارد و زودتر بخار می‌کند. بخار تولیدشده فشار زیادی به درب رادیاتور و مخزن انبساط وارد می‌کند. درب‌های پلاستیکی قدیمی (مثل پراید و پژو ۴۰۵) ترک می‌خورند یا سوپاپ فشار از کار می‌افتد و مخزن می‌ترکد. هزینه تعویض مخزن انبساط + درب رادیاتور حدود ۲ تا ۴ میلیون تومان است.

روش‌های تشخیص غلظت بیش از حد ضد یخ و راه‌حل‌های اصلاحی

تشخیص به‌موقع غلظت بالای ضد یخ می‌تواند جلوی خسارت‌های چند ده میلیونی را بگیرد. خوشبختانه ابزارهای ساده و ارزانی وجود دارد که هر راننده‌ای می‌تواند استفاده کند.

استفاده از رفرکتومتر و کاغذ تست

رفرکتومتر دستی (قیمت ۳۵۰ تا ۷۵۰ هزار تومان) دقیق‌ترین ابزار است. یک قطره از مایع مخزن انبساط را روی شیشه دستگاه می‌ریزید؛ اگر عدد بالای ۶۰–۶۵٪ نشان داد، حتماً باید رقیق شود. کاغذ تست ضد یخ (۲۰–۴۰ هزار تومان بسته ۱۰ تایی) هم رنگ را تغییر می‌دهد؛ رنگ زرد یا قرمز یعنی غلظت بیش از حد.

بررسی ویسکوزیته با روش سنتی

یک لیوان از مایع مخزن بردارید و در دمای محیط بریزید. اگر مثل عسل غلیظ باشد و به‌کندی از لیوان خارج شود، قطعاً بیش از ۷۰٪ است. مایع سالم باید مثل آب روان باشد اما کمی چرب به‌نظر برسد.

علائم رانندگی که نشان‌دهنده غلظت بالاست

آمپر آب در ترافیک شهری به‌سرعت بالا می‌رود اما در بزرگراه پایین می‌آید
بخاری دیر گرم می‌شود یا فقط باد گرم ضعیف دارد
صدای جوش داخل داشبورد حتی در هوای خنک
مصرف ضد یخ بدون نشتی ظاهری (چون زودتر تبخیر می‌شود)

روش اصلاحی سریع و ایمن

خودرو را کاملاً سرد کنید. شیر تخلیه رادیاتور را باز کنید و حدود ۲ تا ۴ لیتر از مایع را تخلیه کنید (بسته به حجم سیستم). سپس فقط با آب مقطر پر کنید تا سطح به MAX برسد. خودرو را ۱۰–۱۵ دقیقه روشن کنید تا مخلوط شود، دوباره سطح را چک کنید و در صورت نیاز آب مقطر اضافه کنید. این کار را تا زمانی تکرار کنید که رفرکتومتر عدد ۵۰–۵۵٪ نشان دهد. کل عملیات کمتر از یک ساعت طول می‌کشد و هزینه‌ای جز چند لیتر آب مقطر ندارد.

توصیه نهایی برای جلوگیری از اشتباه رایج

هرگز ضد یخ آماده مصرف (Ready to Use) را با ضد یخ غلیظ مخلوط نکنید. همیشه یا فقط از نوع غلیظ + آب مقطر با نسبت دقیق استفاده کنید یا مستقیماً کولانت آماده مصرف ۵۰/۵۰ بخرید. برندهای معتبر (توتال، کاسترول، لیکومولی، بهران، فوسر) روی بطری درصد دقیق و نمودار اختلاط را چاپ کرده‌اند؛ حتماً به آن نگاه کنید.

با رعایت این نکات ساده، نه تنها موتور شما در بهترین حالت خنک‌کنندگی کار می‌کند، بلکه عمر قطعات سیستم خنک‌کننده دو تا سه برابر می‌شود و از هزینه‌های سنگین تعمیر در امان می‌مانید.