خودروپدیا

ماشین سنگین تا چه سالی از رده خارج شده است؟

ماشین سنگین تا چه سالی از رده خارج شده است؟، در حوزه حمل و نقل، ماشین‌های سنگین به عنوان یکی از عناصر اساسی تأمین فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی، نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. اما با گذشت زمان و پیری ناوگان، مسأله فرسودگی و عدم تطابق با استانداردهای جدید، به یکی از چالش‌های بزرگ در این صنعت تبدیل شده است. از این رو، سؤال برای بسیاری پیش می‌آید که ماشین‌های سنگین تا چه سالی از رده خارج شده‌اند و چه اقداماتی برای مدیریت این مسأله انجام شده است.

در این مقاله، به بررسی مسأله فرسودگی ماشین‌های سنگین خواهیم پرداخت و عواقب آن را بر روی محیط زیست، اقتصاد و ایمنی جاده‌ای مورد بررسی قرار خواهیم داد. همچنین، بررسی خواهیم کرد که از چه زمانی به بعد، قوانین و مقرراتی برای از رده خارج شدن ماشین‌های سنگین فرسوده وارد عمل شده و چه تدابیری برای مدیریت این وضعیت اتخاذ شده است. این مقاله به تبیین مواردی همچون مزایای اقتصادی و زیست محیطی از حذف ماشین‌های سنگین فرسوده خواهد پرداخت و راهکارهایی نیز برای بهبود وضعیت ناوگان ماشین‌های سنگین در ایران مطرح خواهد شد.

ماشین سنگین تا چه سالی از رده خارج شده است؟

ماشین‌های سنگین، به عنوان یکی از نقاط حیاتی حمل‌ونقل و ارتباطات در کشورها، نقش مهمی را ایفا می‌کنند. با گذشت زمان و پیری فنی این وسایل، نیاز به بروزرسانی و جایگزینی آن‌ها اهمیت بیشتری پیدا کرده است. ماشین‌های سنگین، از جمله کامیون‌ها، کشنده‌ها، و اتوبوس‌ها، بسته به سن و وضعیت فنی‌شان، ممکن است از رده خارج شوند یا محدودیت‌هایی برای حمل‌ونقل آن‌ها تعیین شود.

در ایران نیز، به دلیل رشد سریع جمعیت و افزایش نیاز به حمل‌ونقل، مسأله تجدید نظر در استانداردها و قوانین مربوط به ماشین‌های سنگین اهمیت زیادی دارد.

با توجه به این مسأله، برنامه‌ها و قوانینی برای مدیریت وضعیت ماشین‌های سنگین در ایران تدوین شده است. این برنامه‌ها بر اساس سن و وضعیت فنی ماشین‌ها، تعیین می‌کند که آیا باید از رده خارج شوند یا محدودیت‌هایی برای حمل‌ونقل آن‌ها تعیین شود. به طور خاص، برنامه‌ها و قوانین مربوط به ماشین‌های سنگین به شرح زیر است:

کامیون‌ها و کشنده‌ها:

  • بیش از 40 ساله: از سال 1401 به صورت کامل از رده خارج شده‌اند.
  • 35 تا 40 ساله: باید تا پایان سال 1403 از حمل‌ونقل منع شوند.
  • 30 تا 35 ساله: باید تا پایان سال 1403 از رده خارج شوند.
  • کامیون‌های بالای 25 سال: فرسوده محسوب می‌شوند و باید از رده خارج شوند.

اتوبوس‌ها:

  • بیش از 25 ساله: از سال 2021 به صورت کامل از رده خارج شده‌اند.
  • 20 تا 25 ساله: باید تا پایان سال 2022 از حمل‌ونقل منع شوند.

با این حال، به دلیل کمبود کامیون در کشور، این قوانین به طور کامل اجرا نمی‌شوند و بسیاری از کامیون‌های فرسوده هنوز در حال تردد هستند، که می‌تواند منجر به مشکلاتی از جمله آلودگی هوا و نقص در ایمنی جاده‌ها شود. از این رو، اجرای صحیح و دقیق این قوانین و برنامه‌ها از اهمیت بسزایی برخوردار است تا امنیت و راحتی حمل‌ونقل در کشور حفظ شود.

مزایای از رده خارج شدن ماشین‌های سنگین

در جامعه‌های پیشرفته، نگرانی‌های زیادی درباره اثرات منفی حمل‌ونقل جاده‌ای بر محیط زیست، اقتصاد و سلامتی انسان‌ها وجود دارد. یکی از راه‌های مهم برای کاهش این اثرات، از رده خارج کردن ماشین‌های سنگین فرسوده و جایگزینی آنها با خودروهای تمیزتر و به روزتر است. در این مقاله، به بررسی مزایای از رده خارج شدن ماشین‌های سنگین خواهیم پرداخت.

مزایای زیست محیطی:

  1. کاهش آلودگی هوا: خودروهای سنگین، به ویژه کامیون‌ها و اتوبوس‌ها، از جمله منابع اصلی آلودگی هوا در شهرهای بزرگ هستند. از رده خارج شدن این خودروها به طور قابل توجهی آلودگی هوا را کاهش می‌دهد.
  2. کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای: خودروهای سنگین سهم قابل توجهی در انتشار گازهای گلخانه‌ای دارند. از رده خارج شدن این خودروها به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و مبارزه با گرمایش زمین کمک می‌کند.
  3. کاهش آلودگی صوتی: خودروهای سنگین، به خصوص کامیون‌ها، از جمله منابع اصلی آلودگی صوتی در شهرهای بزرگ هستند. از رده خارج شدن این خودروها به طور قابل توجهی آلودگی صوتی را کاهش می‌دهد.

مزایای اقتصادی:

  1. کاهش مصرف سوخت: خودروهای سنگین به طور کلی مصرف سوخت بالایی دارند. از رده خارج شدن این خودروها و جایگزینی آنها با خودروهای جدیدتر و کم‌مصرف‌تر به صرفه‌جویی در مصرف سوخت و کاهش هزینه‌های حمل و نقل کمک می‌کند.
  2. کاهش تصادفات: خودروهای سنگین به دلیل جثه بزرگ و ترمزهای ضعیف‌تر، بیشتر در معرض خطر تصادفات رانندگی هستند. از رده خارج شدن این خودروها به طور قابل توجهی تصادفات رانندگی را کاهش می‌دهد.
  3. ایجاد شغل: از رده خارج شدن خودروهای سنگین و جایگزینی آنها با خودروهای جدیدتر، فرصت‌های شغلی جدیدی در زمینه تولید، تعمیر و نگهداری این خودروها ایجاد می‌کند.

مزایای اجتماعی:

  1. افزایش سلامتی عمومی: کاهش آلودگی هوا و آلودگی صوتی ناشی از خودروهای سنگین به طور قابل توجهی سلامتی عمومی را افزایش می‌دهد.
  2. افزایش کیفیت زندگی: کاهش آلودگی هوا، آلودگی صوتی و تصادفات رانندگی به طور کلی کیفیت زندگی را در شهرهای بزرگ افزایش می‌دهد.

سایر مزایا:

  1. کاهش ترافیک: خودروهای سنگین فرسوده به دلیل سرعت پایین و نقص فنی، ترافیک را افزایش می‌دهند. از رده خارج شدن این خودروها به روان‌تر شدن ترافیک کمک می‌کند.
  2. بهبود زیبایی شهر: خودروهای سنگین فرسوده به دلیل ظاهر نامناسب، زیبایی شهر را تحت تاثیر قرار می‌دهند. از رده خارج شدن این خودروها به بهبود زیبایی شهر کمک می‌کند.
  3. از رده خارج شدن ماشین‌های سنگین فرسوده باعث بهبود چندین جنبه مهم اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی می‌شود. با کاهش آلودگی هوا و صدا، بهبود کیفیت هوای شهری و افزایش سلامتی عمومی افراد ممکن می‌شود. همچنین، کاهش مصرف سوخت و تصادفات رانندگی همراه با ایجاد فرصت‌های شغلی جدید به نفع اقتصاد جامعه است. در کنار این مزایا، از رده خارج شدن ماشین‌های سنگین فرسوده منجر به بهبود ترافیک و زیبایی شهر نیز می‌شود. بنابراین، تدابیری که به منظور حذف ماشین‌های سنگین فرسوده اتخاذ می‌شوند، به طور کلی به بهبود کیفیت زندگی شهروندان و بهبود وضعیت محیط زیست کمک می‌کند و به عنوان یک راهکار مهم برای سازماندهی و بهینه‌سازی حمل‌ونقل شهری مطرح است.

اهمیت ماشین‌های سنگین در صنایع مختلف

ماشین‌های سنگین، ابزاری بسیار حیاتی در صنایع مختلف هستند و نقش بسیار مهمی در توسعه و پیشرفت اقتصادی هر کشور ایفا می‌کنند. در زیر، به برخی از صنایعی که وابسته به ماشین‌های سنگین هستند و اهمیت آن‌ها در این صنایع اشاره خواهم کرد:

  1. حمل و نقل و لجستیک: در صنعت حمل و نقل، کامیون‌ها و کشنده‌ها نقش اساسی را ایفا می‌کنند. آن‌ها بارهای سنگین را از یک نقطه به نقطه دیگر منتقل می‌کنند، که این عملیات حمل و نقل از تأمین کالاهای ضروری تا توزیع محصولات نهایی در بازارها امکان‌پذیر می‌شود.
  2. معدن: در صنایع معدنی، ماشین‌های سنگین مانند بلدوزرها، لودرها، کامیون‌های بارکش و ماشین‌آلات حفاری از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند. آن‌ها در عملیات استخراج مواد معدنی، انتقال مواد معدنی از معدن به کارخانه‌ها و پالایشگاه‌ها، و همچنین تخلیه محصولات نهایی استفاده می‌شوند.
  3. ساخت و ساز: در صنعت ساخت و ساز، ماشین‌های سنگین مانند لیفتراک‌ها، کرین‌ها، بیل‌مکانیک‌ها و بتون‌ریزها برای انجام عملیات ساختمانی و عملیات حمل و جابجایی مصالح ساختمانی بسیار اساسی هستند.
  4. کشاورزی: در صنعت کشاورزی، ماشین‌های سنگین مانند تراکتورها، کمباین‌ها، و تجهیزات آبیاری نقش اساسی در فرآیندهای کشاورزی از جمله کاشت، داشت، و برداشت محصولات دارند.
  5. صنایع سنگین: در صنایع تولیدی و تولید محصولات سنگین مانند فولاد، آلومینیوم، سیمان و غیره، ماشین‌های سنگینی مانند کوره‌ها، آسیاب‌ها، و کارخانجات تقویت بنیه، اساسی برای فرآیندهای تولید و تولید محصولات نهایی هستند.

بنابراین، ماشین‌های سنگین از اهمیت بسیار زیادی در انواع مختلف صنایع برخوردارند و بدون آن‌ها، اجرای عملیات مهم صنعتی و تولیدی به سادگی امکان‌پذیر نیست.

محدودیت‌ها برای ماشین‌های سنگین قدیمی

ماشین‌های سنگین، به عنوان ابزاری بسیار حیاتی در بسیاری از صنایع و حوزه‌های اقتصادی، نقش اساسی را ایفا می‌کنند. با این حال، ماشین‌های سنگین قدیمی به دلیل نقص‌های فنی و عدم تطابق با استانداردهای جدید، می‌توانند عواقب منفی محیطی، اقتصادی و اجتماعی را به همراه داشته باشند. بنابراین، اعمال محدودیت‌ها برای این خودروها ضروری است تا شرایط بهتری برای جامعه فراهم شود. در اینجا به برخی از محدودیت‌ها و دلایل اعمال آنها برای ماشین‌های سنگین قدیمی پرداخته خواهد شد.

محدودیت‌های تردد:

  1. ممنوعیت تردد در ساعات شلوغی: در بسیاری از شهرهای بزرگ، ماشین‌های سنگین در ساعات شلوغی روز به علت تأثیرات منفی زیادی که بر ترافیک و آلودگی هوا دارند، ممنوع از تردد می‌شوند.
  2. ممنوعیت تردد در روزهای خاص: در برخی از روزهای خاص مانند تعطیلات رسمی، تردد ماشین‌های سنگین ممنوع می‌شود به منظور کاهش ترافیک و حفظ امنیت رانندگان.
  3. ممنوعیت تردد در مناطق خاص: در برخی از مناطق شهری مانند مراکز شهر، تردد ماشین‌های سنگین به دلیل احتمال بالای تصادف و آلودگی هوا ممنوع است.
  4. محدودیت تردد در معابر خاص: برخی از معابر مانند پل‌ها و تونل‌ها، با محدودیت تردد برای ماشین‌های سنگین روبه‌رو هستند به دلیل محدودیت‌های تناژ یا ارتفاع.

محدودیت‌های فنی:

  1. معاینه فنی: ماشین‌های سنگین قدیمی باید به طور دوره‌ای معاینه فنی شوند و در صورت عدم دریافت معاینه فنی، از تردد آنها جلوگیری می‌شود تا ایمنی و اطمینان رانندگان و سایر کاربران جاده تضمین شود.
  2. استانداردهای آلایندگی: ماشین‌های سنگین قدیمی باید با استانداردهای آلایندگی جدید مطابقت داشته باشند و در غیر این صورت، از تردد آنها جلوگیری می‌شود تا آلایندگی هوا کاهش یابد و محیط زیست حفظ شود.

محدودیت‌های اقتصادی:

  1. عوارض: ماشین‌های سنگین قدیمی باید عوارض بیشتری نسبت به ماشین‌های سنگین جدید پرداخت کنند تا اینکه استفاده از آنها محدود شود و به تجدید نظر در استفاده از آنها تشویق شود.
  2. بیمه: هزینه بیمه شخص ثالث برای ماشین‌های سنگین قدیمی گران‌تر از ماشین‌های سنگین جدید است تا اینکه استفاده از ماشین‌های پاکتر و ایمن‌تر تشویق شود.

دلایل اعمال محدودیت‌ها:

اعمال محدودیت‌ها برای ماشین‌های سنگین قدیمی اهداف و دلایل متعددی را در پی دارد. این محدودیت‌ها نه تنها بهبود شرایط محیط زیست و ایمنی را تضمین می‌کنند، بلکه از لحاظ اقتصادی نیز تأثیرات مثبتی دارند. در ادامه به برخی از دلایل اعمال این محدودیت‌ها اشاره می‌شود:

  • کاهش آلودگی هوا و بهبود کیفیت هوای شهری: ماشین‌های سنگین قدیمی معمولاً دارای سیستم‌های آلودگی کننده و ناکارآمد هستند که می‌تواند منجر به آلایش هوا و افزایش آلودگی محیط زیست شود. با محدودیت تردد و استفاده از این خودروها، می‌توان از آلایش هوا جلوگیری کرده و کیفیت هوای شهری را بهبود بخشید.
  • افزایش ایمنی رانندگان و کاربران جاده: ماشین‌های سنگین قدیمی به دلیل نقص‌های فنی و عدم تطابق با استانداردهای ایمنی ممکن است خطرناک باشند. با محدودیت تردد و استفاده از این خودروها، می‌توان از وقوع تصادفات جلوگیری کرده و ایمنی رانندگان و کاربران جاده را تضمین کرد.
  • کاهش ترافیک و بهبود جریان ترافیک: ماشین‌های سنگین قدیمی معمولاً با سرعت پایین‌تر حرکت می‌کنند و می‌تواند جریان ترافیک را مختل کند. با محدودیت تردد این خودروها، می‌توان از ترافیک شلوغ و تأخیرهای زمانی جلوگیری کرده و جریان ترافیک را بهبود بخشید.
  • تشویق به استفاده از خودروهای پاکتر و ایمن‌تر: اعمال محدودیت‌ها برای ماشین‌های سنگین قدیمی می‌تواند به تشویق مردم برای استفاده از خودروهای پاکتر، ایمن‌تر و مطابق با استانداردهای جدید ترانسپورتی منجر شود. این خودروها عموماً با مصرف سوخت کمتر و تکنولوژی‌های بهتری برای کاهش آلودگی محیط زیست و افزایش ایمنی رانندگان همراه هستند.

به طور کلی، اعمال محدودیت‌ها برای ماشین‌های سنگین قدیمی نه تنها بهبود شرایط محیط زیست و ایمنی را تضمین می‌کند، بلکه به ایجاد شرایط بهتری برای ترافیک و اقتصاد جامعه نیز کمک می‌کند.

وضعیت ماشین‌های سنگین در ایران: چالش‌ها و راهکارها

ماشین‌های سنگین، بازوی اصلی حمل‌ونقل و توزیع کالا و مواد در ایران، اما وضعیت آنها به گونه‌ای نامطلوب و نگران‌کننده است. از نقاط ضعف فنی تا مصرف بالای سوخت و آلایندگی، مشکلات بسیاری برای ناوگان سنگین وجود دارد که نیازمند راهکارهای موثر جهت بهبود وضعیت آنها است.

مشکلات وضعیت ماشین‌های سنگین:

  1. بالا بودن سن ناوگان: متوسط سن ناوگان سنگین در ایران بسیار بالاست، که این امر باعث ضعف در عملکرد و افزایش خطرات جاده‌ای می‌شود.
  2. آلایندگی: ماشین‌های سنگین به دلیل نقص‌های فنی و فرسودگی، آلایندگی هوا را افزایش می‌دهند که تأثیرات منفی جدی بر سلامتی عمومی دارد.
  3.  نقص فنی: نقص‌های فنی بر روی ناوگان سنگین بسیار شایع است که علاوه بر خطرات جاده‌ای، باعث هزینه‌های اضافی برای صاحبان خودروها می‌شود.
  4.  مصرف سوخت بالا: مصرف بالای سوخت به دلیل فن‌های قدیمی و فرسوده، از معضلات اصلی ماشین‌های سنگین در ایران است.
  5.  کمبود قطعات یدکی: تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی باعث کمبود قطعات یدکی برای تعمیر و نگهداری ماشین‌های سنگین شده است.
  6.  قیمت بالا: قیمت بالای ماشین‌های سنگین به دلیل تحریم‌ها و افزایش قیمت ارز، باعث کاهش قابلیت خرید و تجدیدنظر در نوسازی ناوگان می‌شود.

راهکارها و تدابیر:

  •  اسقاط خودروهای فرسوده: دولت باید با ارائه وام و تسهیلات، اسقاط خودروهای سنگین فرسوده را تشویق کند.
  •  واردات خودروهای جدید: واردات خودروهای سنگین جدید باید تسهیل شود تا ناوگان سنگین با مدل‌ها و تکنولوژی‌های جدید به‌روز شود.
  •  توسعه تولید داخلی: صنعت خودروسازی باید توانایی تولید و تأمین نیازهای داخلی را افزایش دهد تا از وابستگی به واردات کاسته شود.
  •  نظارت و کنترل فنی: نظارت و کنترل فنی بر روی ماشین‌های سنگین باید به‌طور دقیق‌تر و شفاف‌تر انجام شود تا از خطرات جاده‌ای جلوگیری شود.
  • افزایش آگاهی عمومی: برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌بخشی در مورد خطرات استفاده از ماشین‌های سنگین فرسوده باید توسعه داده شود.

در کل، بهبود وضعیت ماشین‌های سنگین در ایران نیازمند یک رویکرد گسترده و توجه ویژه از سوی دولت و صنعت خودروسازی است تا با مشارکت همه اقشار جامعه، به راه‌حل‌های موثر دست یافته و مسیر بهبودی در این زمینه طی شود.

10 پرسش متداول

  • آیا ماشین‌های سنگین فرسوده وارد تأثیرات مخربی بر محیط زیست می‌شوند؟

بله، ماشین‌های سنگین فرسوده به دلیل آلایندگی بیشتر و استفاده از سوخت‌های زیاد، تأثیرات مخربی بر محیط زیست دارند.

  • آیا از رده خارج شدن ماشین‌های سنگین فرسوده در کشورهایی که قوانین دارای مشخصات مناسبی است، مزایای اقتصادی معقولی به دنبال دارد؟

بله، از رده خارج شدن ماشین‌های سنگین فرسوده منجر به کاهش هزینه‌های مرتبط با سوخت و نگهداری و همچنین افزایش بهره‌وری و ایمنی در جاده‌ها می‌شود.

  • آیا در ایران اقداماتی برای مدیریت ناوگان ماشین‌های سنگین فرسوده انجام شده است؟

بله، دولت اقداماتی برای اسقاط و نوسازی ناوگان ماشین‌های سنگین فرسوده را انجام داده است.

  • چه اقداماتی می‌تواند بهبود وضعیت ماشین‌های سنگین در ایران را تسریع بخشد؟

افزایش سرعت اسقاط خودروهای فرسوده، ارائه تسهیلات مالی برای تعویض ناوگان فرسوده، توسعه تولید داخلی و تشدید نظارت بر معاینه فنی می‌تواند بهبود وضعیت را تسریع بخشد.

  • آیا ماشین‌های سنگین جدید باعث کاهش آلودگی هوا و صدا می‌شوند؟

بله، ماشین‌های سنگین جدید با استفاده از فناوری‌های پیشرفته و استفاده از سوخت‌های کمتر، به کاهش آلودگی هوا و صدا کمک می‌کنند.

  • آیا اسقاط ماشین‌های سنگین فرسوده برای صنعت خودروسازی در ایران فرصتی است؟

بله، اسقاط ماشین‌های سنگین فرسوده منجر به افزایش تقاضا برای خودروهای جدید و افزایش تولید در صنعت خودروسازی می‌شود.

  • آیا قوانین محدودیت‌های ماشین‌های سنگین در ایران باعث بهبود ایمنی جاده‌ها می‌شوند؟

بله، قوانین محدودیت‌های ماشین‌های سنگین بهبود ایمنی جاده‌ها را تضمین می‌کنند زیرا ماشین‌های سنگین فرسوده عملکرد ایمنی پایینی دارند.

  • آیا مزایای اقتصادی حذف ماشین‌های سنگین فرسوده برای جامعه ایران مهم است؟

بله، مزایای اقتصادی از جمله کاهش هزینه‌های حمل و نقل و افزایش بهره‌وری برای جامعه ایران بسیار مهم است.

  • آیا مواد منجر به آلایندگی در ماشین‌های سنگین فرسوده قابل بازیافت است؟

بله، بسیاری از مواد منجر به آلایندگی در ماشین‌های سنگین فرسوده قابل بازیافت و استفاده مجدد هستند.

  • آیا انجام معاینه فنی منظم برای ماشین‌های سنگین فرسوده می‌تواند از تصادفات جاده‌ای جلوگیری کند؟

بله، انجام معاینه فنی منظم می‌تواند نقص‌های فنی موجود در ماشین‌های سنگین فرسوده را شناسایی کرده و از تصادفات جاده‌ای جلوگیری کند.

نتیجه‌گیری

در این مقاله، مسأله فرسودگی ماشین‌های سنگین و اثرات آن بر جوامع و محیط زیست مورد بررسی قرار گرفت. مشخص شد که فرسودگی ناوگان سنگین علاوه بر آلودگی هوا و صدا، منجر به افزایش تصادفات جاده‌ای و هزینه‌های اقتصادی ناشی از مصرف سوخت بیشتر می‌شود. در این راستا، از سال‌های گذشته، برخی کشورها به سیاست‌ها و قوانینی پایبند شده‌اند که ماشین‌های سنگین فرسوده را از رده خارج می‌کنند و جایگزین آنها با ناوگان جدید و سبک‌تر می‌کنند.

در ایران نیز، گام‌هایی به سمت بهبود وضعیت ماشین‌های سنگین برداشته شده است، اما همچنان این مسأله نیازمند توجه بیشتر و اقدامات جدی است. با توجه به اهمیت حمل و نقل در توسعه اقتصادی، لازم است دولت و صنعت خودروسازی به همکاری مؤثری برای مدیریت و بهبود وضعیت ناوگان ماشین‌های سنگین در ایران بپردازند. به امید این که با اجرای برنامه‌ها و راهکارهای موثر، مسأله فرسودگی ناوگان سنگین در کشور بهبود یابد و مزایای زیادی برای محیط زیست، اقتصاد و ایمنی جاده‌ای فراهم شود.

دعوت به نظرسنجی

خواندن این مقاله چه سؤالاتی در ذهن شما ایجاد کرده است؟ لطفا نظرات و پیشنهادات خود را درباره ماشین‌های سنگین و اهمیت آن‌ها در زیر این مقاله با ما به اشتراک بگذارید.

ممنون که تا پایان مقاله”ماشین سنگین تا چه سالی از رده خارج شده است؟” با ما همراه بودید.

 

بیشتر بخوانید:

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا