ضد یخ خودرو کی باید عوض شود؟

ضد یخ را چند وقت یکبار عوض کنیم؟

خواندن این مطلب 8 دقیقه زمان میبرد

ضد یخ خودرو کی باید عوض شود؟، ضد یخ یا کولانت یکی از مهم‌ترین مایعات حیاتی موتور است که اگر به‌موقع تعویض نشود، می‌تواند به سرعت به خرابی‌های چند صد میلیونی سرسیلندر، واترپمپ، رادیاتور و واشر سرسیلندر منجر شود. برخلاف باور قدیمی «هر دو سال یکبار»، زمان دقیق تعویض امروز به نوع تکنولوژی ضد یخ (معدنی سبز یا آلی قرمز/صورتی)، مسافت پیموده‌شده، شرایط آب و هوایی و علائم ظاهری بستگی دارد.

در ایران به‌دلیل گرمای شدید تابستان و سرمای برخی مناطق در زمستان، تأخیر در تعویض ضد یخ یکی از شایع‌ترین دلایل جوش آوردن و ترک سرسیلندر است. در این مقاله به‌طور کامل زمان‌بندی دقیق برای هر نوع خودرو و ضد یخ، علائم هشدار، روش تخلیه و پر کردن صحیح و هزینه‌های سنگین عدم تعویض به‌موقع پرداخته شده است.

فهرست مطالب:

ضد یخ خودرو کی باید عوض شود؟
روش صحیح تخلیه و تعویض ضد یخ در خانه و تعمیرگاه
عوارض و هزینه‌های ناشی از تعویض نکردن یا دیرکردن ضد یخ

ضد یخ خودرو کی باید عوض شود؟

تعویض به‌موقع ضد یخ یکی از ساده‌ترین و ارزان‌ترین کارهایی است که می‌تواند جلوی هزینه‌های چند صد میلیونی ترک سرسیلندر، خرابی واترپمپ و گرفتگی رادیاتور را بگیرد. اما زمان دقیق تعویض به چند عامل مهم بستگی دارد و دیگر فقط «هر دو سال یکبار» کافی نیست.

عوامل تعیین‌کننده زمان تعویض ضد یخ

نوع تکنولوژی ضد یخ (مهم‌ترین عامل)

ضد یخ‌های معدنی (معمولاً سبز رنگ – IAT): عمر مفید حداکثر ۲ سال یا ۴۰,۰۰۰–۵۰,۰۰۰ کیلومتر. بعد از این مدت سیلیکات‌ها و فسفات‌ها رسوب می‌کنند و خاصیت ضد خوردگی از بین می‌رود. توصیه اکید کارشناسان: حتی اگر ۲ سال نشده، حتماً هر سال چک شود و در صورت تغییر رنگ یا کدری فوراً تعویض گردد.
ضد یخ‌های آلی یا ارگانیک (معمولاً قرمز، صورتی، نارنجی – OAT / HOAT): عمر مفید ۴ تا ۵ سال یا ۲۰۰,۰۰۰–۲۵۰,۰۰۰ کیلومتر. این نوع در خودروهای جدید ایران‌خودرو (دنا، تارا، پژو ۲۰۷ TU5P) و سایپا (شاهین، کوییک S) به‌صورت فابریک استفاده می‌شود.
ضد یخ‌های هیبریدی (آبی یا بنفش (Si-OAT، Glysantin G40، Glysantin G48): عمر مفید ۵ سال یا ۲۵۰,۰۰۰ کیلومتر، مخصوص خودروهای وارداتی آلمانی، کره‌ای و ژاپنی.

مسافت پیموده‌شده خودرو

حتی اگر زمان نرسیده باشد، بعد از پیمودن مسافت زیر باید تعویض شود:

ضد یخ سبز: هر ۴۰,۰۰۰–۵۰,۰۰۰ کیلومتر
ضد یخ قرمز/صورتی: هر ۲۰۰,۰۰۰–۲۵۰,۰۰۰ کیلومتر
ضد یخ آبی/بنفش: هر ۲۵۰,۰۰۰–۳۰۰,۰۰۰ کیلومتر

علائم هشداردهنده که باید فوراً تعویض کنید

تغییر رنگ ضد یخ به قهوه‌ای، کدر یا سیاه (نشانه اکسید شدن و تمام شدن افزودنی‌ها)
وجود ذرات معلق یا رسوب در مخزن انبساط
بالا رفتن آمپر آب بدون دلیل (جوش آوردن در ترافیک)
سرد شدن بخاری در زمستان
نشتی ضد یخ با رنگ سبز/قرمز غیرعادی یا بوی شیرین تند
زنگ‌زدگی یا رسوب سبز/سفید در درب رادیاتور

شرایط آب و هوایی و نحوه رانندگی

در شهرهای خیلی گرم (اهواز، بندرعباس، بوشهر) به‌دلیل دمای بالای موتور، حتی ضد یخ قرمز هم زودتر از ۵ سال خاصیت خود را از دست می‌دهد و توصیه می‌شود هر ۳ سال تعویض شود. در رانندگی شهری پرترافیک و تاکسی‌ها هم به‌دلیل کارکرد طولانی در دور آرام، تعویض زودتر (هر ۲–۳ سال) ضروری است.

نحوه تشخیص دقیق زمان تعویض (در خانه)

کاغذ تست ضد یخ (Test Strip) در همه فروشگاه‌های لوازم یدکی موجود است و فقط ۱۰–۲۰ هزار تومان قیمت دارد. کافی است نوار را داخل مخزن انبساط بزنید:

اگر رنگ نوار به سمت سبز/آبی رفت → ضد یخ سالم است
اگر به سمت زرد/قرمز رفت → فوراً تعویض کنید همچنین می‌توانید با دستگاه رفرکتومتر (در تعمیرگاه‌ها موجود است) نقطه انجماد و نقطه جوش را دقیق اندازه‌گیری کنید.

توصیه عملی برای رانندگان ایرانی

خودروهای قدیمی (پراید، پژو ۴۰۵، سمند LX، پژو پارس TU5 تا ۱۳۹۵): هر ۲ سال یا حداکثر ۵۰,۰۰۰ کیلومتر → ضد یخ سبز یا بهران کولانت
خودروهای جدید (دنا پلاس، تارا، شاهین، آریا، اطلس، ۲۰۷ TU5P): هر ۴–۵ سال یا ۲۰۰,۰۰۰ کیلومتر → ضد یخ قرمز توتال، کاسترول یا لیکومولی
خودروهای وارداتی: حتماً مطابق دفترچه (معمولاً ضد یخ آبی یا بنفش Glysantin یا Ravenol)

با رعایت این برنامه تعویض، نه تنها موتور سالم می‌ماند، بلکه مصرف سوخت کاهش می‌یابد، آمپر ثابت می‌ماند و هزینه تعمیرات اساسی به شدت پایین می‌آید.

روش صحیح تخلیه و تعویض ضد یخ در خانه و تعمیرگاه

تعویض ضد یخ یکی از معدود کارهایی است که حتی افراد غیرحرفه‌ای هم می‌توانند با رعایت نکات ایمنی در خانه انجام دهند و هزینه ۳۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومانی تعمیرگاه را صرفه‌جویی کنند. اما اگر مراحل اشتباه انجام شود، هواگیری ناقص، نشتی یا آسیب به واترپمپ رخ می‌دهد.

آماده‌سازی خودرو و ابزار لازم

خودرو باید کاملاً سرد باشد (حداقل ۶ ساعت خاموش). زیر خودرو یک تشت بزرگ یا سینی تخلیه قرار دهید تا ضد یخ قدیمی (سمی و خطرناک برای حیوانات) روی زمین نریزد. ابزار مورد نیاز: آچار مناسب شیر تخلیه رادیاتور (معمولاً ۱۳ یا ۱۷)، انبر، شیلنگ شفاف هواگیری، قیف، دستکش و عینک ایمنی، چند لیتر آب مقطر و ضد یخ جدید است.

مراحل تخلیه کامل سیستم خنک‌کننده

ابتدا درب رادیاتور را باز کنید تا فشار داخل سیستم صفر شود. شیر تخلیه پایین رادیاتور (یا شیلنگ پایینی) را باز کنید و بگذارید همه مایع خارج شود. سپس پیچ هواگیری روی ترموستات یا بلوک موتور را باز کنید تا مایع باقیمانده در بلوک هم خارج شود. برای تخلیه کامل‌تر، جک بزنید و دماغه خودرو را بالا بیاید. در خودروهای جدیدتر (دنا، تارا، شاهین) یک پیچ تخلیه روی بلوک موتور هم وجود دارد که حتماً باید باز شود.

شست‌وشوی سیستم با آب مقطر یا محلول شوینده

هرگز ضد یخ جدید را روی ضد یخ قدیمی نریزید. پس از تخلیه، رادیاتور را با آب مقطر پر کنید، خودرو را روشن کنید تا ترموستات باز شود، سپس دوباره تخلیه کنید. این کار را ۳ تا ۴ بار تکرار کنید تا مایع خروجی کاملاً شفاف شود. در صورت وجود رسوب زیاد، از شوینده‌های مخصوص رادیاتور (مانند لیکومولی Radiator Cleaner یا بهران شوی) استفاده کنید و ۱۰–۱۵ دقیقه درجا کار کنید، سپس چند بار با آب مقطر بشویید.

پر کردن با ضد یخ جدید و هواگیری صحیح

ضد یخ جدید را با نسبت درست (۵۰/۵۰ یا طبق دفترچه) با آب مقطر مخلوط کنید. از قیف استفاده کنید و به‌آرامی پر کنید. خودرو را روشن کنید، بخاری را روی حداکثر دما و فن بگذارید تا ترموستات باز شود و هوا خارج شود. سطح مایع را مرتب چک کنید و در صورت نیاز اضافه کنید. در آخر پیچ هواگیری را ببندید و مخزن انبساط را تا علامت MAX پر کنید. ۱۰۰–۲۰۰ کیلومتر اول هر روز سطح را چک کنید چون ممکن است حباب‌های ریز باقی مانده باشد.

نکات ایمنی و زیست‌محیطی

ضد یخ قدیمی را هرگز در فاضلاب یا خاک نریزید. آن را در بطری جمع کنید و به مراکز بازیافت روغن تحویل دهید یا در تعمیرگاه‌های مجاز بسپارید.

عوارض و هزینه‌های ناشی از تعویض نکردن یا دیرکردن ضد یخ

بسیاری از رانندگان فکر می‌کنند «ضد یخ که خراب نمی‌شود»، اما واقعیت این است که تأخیر در تعویض ضد یخ یکی از شایع‌ترین دلایل خرابی‌های چند صد میلیونی موتور در ایران است.

ترک خوردن سرسیلندر و بلوک موتور در زمستان

در زمستان‌های سرد اردبیل، زنجان، همدان و کردستان، وقتی ضد یخ خاصیت خود را از دست داده باشد، آب داخل بلوک یخ می‌زند و حجم آن ۹ درصد افزایش می‌یابد. این فشار باعث ترک عمودی سرسیلندر یا بلوک چدنی می‌شود. هزینه تعویض سرسیلندر در موتور TU5 حدود ۴۰ تا ۷۰ میلیون تومان و در موتور EF7 تا ۱۰۰ میلیون تومان است.

سوختن واشر سرسیلندر و اورهیت دائمی

وقتی افزودنی‌های ضد خوردگی تمام شود، رادیاتور و مجاری آب رسوب می‌گیرد و جریان آب کم می‌شود. موتور داغ می‌کند و واشر سرسیلندر می‌سوزد. هزینه تعویض واشر + تراش سرسیلندر + تعویض ضد یخ حدود ۲۵ تا ۵۰ میلیون تومان است.

خوردگی و سوراخ شدن رادیاتور و بخاری

در ضد یخ‌های تاریخ‌گذشته، pH به شدت اسیدی می‌شود و رادیاتور آلومینیومی یا بخاری مسی سوراخ می‌شود. تعویض رادیاتور نو برای پژو ۲۰۶ حدود ۸ تا ۱۲ میلیون تومان و بخاری ۴ تا ۷ میلیون تومان هزینه دارد.

کاویتاسیون و خرابی پره‌های واترپمپ

حباب‌های بخار در واترپمپ منفجر می‌شوند و پره‌ها را سوراخ می‌کنند. واترپمپ TU5 حدود ۴ تا ۶ میلیون تومان، EF7 تا ۱۰ میلیون تومان قیمت دارد. در تاکسی‌ها و خودروهای پرکارکرد این مشکل بسیار رایج است.

افزایش مصرف سوخت و کاهش قدرت موتور

رسوب در مجاری آب باعث می‌شود موتور داغ‌تر کار کند و مصرف سوخت تا ۱۵–۲۰ درصد بالا برود. همچنین احتراق ناقص شده و شتاب خودرو کم می‌شود.

در نهایت، هزینه یک گالن ضد یخ باکیفیت (توتال، کاسترول، لیکومولی) حداکثر ۵۰۰ تا ۸۰۰ هزار تومان است، اما عدم تعویض به‌موقع می‌تواند به راحتی ۵۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان خسارت به بار بیاورد. بنابراین تعویض منظم ضد یخ نه هزینه، بلکه سرمایه‌گذاری برای سلامت موتور است.

نکات تکمیلی مهم درباره زمان تعویض ضد یخ

هرگز ضد یخ را فقط با چشم قضاوت نکنید؛ حتی اگر شفاف به‌نظر برسد، ممکن است افزودنی‌های حیاتی آن تمام شده باشد. در خودروهای توربو (دنا پلاس توربو، شاهین، تارا اتومات) به‌دلیل فشار و دمای بالاتر موتور، ضد یخ قرمز را حداکثر هر ۳ سال عوض کنید. اگرچه دفترچه ۵ سال نوشته است.

در فصل پاییز بهترین زمان تعویض است تا قبل از سرمای زمستان آماده باشید. ضد یخ‌های تقلبی و بی‌نام که با رنگ خوراکی سبز یا قرمز می‌فروشند، ظرف چند ماه رادیاتور را نابود می‌کنند؛ فقط از برندهای معتبر (توتال، کاسترول، لیکومولی، بهران، فوسر، ایساکو اصل) خرید کنید. یادتان باشد: ۸۰۰ هزار تومان هزینه ضد یخ = بیمه ۱۰۰ میلیونی موتور!