علت روغن‌سوزی موتور XU7 چیست؟

نقش سیستم تنفس و تهویه کارتر (PCV) در روغن‌سوزی شدید XU7)

بسیاری از مکانیک‌ها و حتی تعمیرکاران موتور، روغن‌سوزی موتور XU7 را فقط به رینگ و کاسه‌نمد ساق سوپاپ محدود می‌کنند، در حالی که در کارکردهای بالای ۱۸۰ هزار کیلومتر، سیستم تهویه کارتر (PCV) یکی از بزرگ‌ترین مقصران دود آبی غلیظ است. این سیستم که وظیفه‌اش خارج کردن گازهای نشت‌کرده از کنار رینگ به کارتر و بازگرداندن آن‌ها به منیفولد ورودی است، در XU7 به شدت عجیبی از روغن‌سوزی ایجاد می‌کند وقتی خراب شود.

عملکرد نادرست سوپاپ PCV و مکش مستقیم روغن

سوپاپ PCV فابریک XU7 یک قطعه پلاستیکی بسیار ضعیف است که داخل درپوش سوپاپ قرار دارد. این سوپاپ با افزایش خلأ منیفولد باید بسته شود و با کاهش خلأ باز شود. پس از ۱۲۰–۱۵۰ هزار کیلومتر، دیافراگم داخلی آن پاره یا چسبنده می‌شود. در نتیجه در دور آرام و گاز کم، خلأ شدید منیفولد مستقیماً داخل کارتر کشیده می‌شود و روغن به‌صورت مه بسیار ریز از لوله تهویه به داخل منیفولد مکش می‌شود. رانندگان گزارش می‌دهند که با گاز دادن دود آبی قطع می‌شود، چون خلأ کم شده و سوپاپ دوباره کار می‌کند. این دقیقاً نشانه خرابی PCV است.

گرفتگی شیلنگ و سپراتور روغن (Oil Separator)

در مسیر تهویه کارتر، یک محفظه کوچک پلاستیکی به نام سپراتور وجود دارد که وظیفه جدا کردن قطرات روغن از گاز را دارد. این سپراتور در XU7 بسیار کوچک و بدطراحی است و به‌سرعت با دوده و رسوب پر می‌شود. وقتی مسدود شود، فشار داخل کارتر بالا می‌رود و روغن مجبور می‌شود از هر جایی که بتواند خارج شود: کاسه‌نمد میل‌لنگ جلو و عقب، کاسه‌نمد ساق سوپاپ و حتی واشر درپوش سوپاپ. در موارد شدید، روغن از زیر درپوش سوپاپ بیرون می‌زند و همزمان دود آبی غلیظ از اگزوز خارج می‌شود.

تأثیر فیلتر هوای کثیف و خرابی توربولاتور منیفولد

وقتی فیلتر هوا کثیف باشد، خلأ پشت دریچه گاز خیلی زیاد می‌شود و مکش از لوله PCV شدیدتر می‌گردد. همچنین در منیفولد ورودی XU7 یک توربولاتور پلاستیکی وجود دارد که گازهای کارتر را به‌صورت چرخشی وارد می‌کند تا روغن جدا شود. این قطعه پس از چند سال ترک می‌خورد یا می‌شکند و دیگر جداسازی انجام نمی‌دهد. نتیجه مستقیم: روغن خام وارد محفظه احتراق می‌شود و دود آبی حتی در دور بالا هم ادامه دارد.

راه‌حل‌های عملی برای حذف روغن‌سوزی از مسیر PCV

تعویض کامل سوپاپ PCV با نمونه فلزی قابل سرویس (ساخت ترکیه یا ۲۰۶ تیپ ۵)، نصب سپراتور خارجی بزرگ (Oil Catch Can) با فیلتر استیل قابل شستشو بین کارتر و منیفولد، و کشیدن شیلنگ جداگانه خلأ معتدل از زیر منیفولد، در ۹۵٪ موارد روغن‌سوزی صبحگاهی و دود آبی دور آرام را به صفر می‌رساند بدون نیاز به باز کردن موتور.

تأثیر دما و سیستم خنک‌کاری بر تشدید روغن‌سوزی در موتور XU7

موتور XU7 یکی از گرم‌ترین موتورهای تولید داخل است و متوسط دمای کاری آن در ترافیک تهران به‌راحتی به ۱۰۵–۱۱۰ درجه می‌رسد. این گرمای بیش از حد نه‌تنها رینگ و کاسه‌نمد را نابود می‌کند، بلکه به‌طور مستقیم باعث روغن‌سوزی می‌شود که خیلی‌ها آن را به اشتباه مکانیکی می‌دانند.

پدیده Vaporization یا تبخیر روغن در دمای بالا

وقتی دمای روغن از ۱۳۰–۱۳۵ درجه بیشتر می‌شود (که در XU7 با واترپمپ ضعیف و رادیاتور رسوب‌گرفته کاملاً عادی است)، روغن ۱۰W-40 یا ۲۰W-50 شروع به تبخیر می‌کند. بخار روغن از کنار رینگ‌ها، گاید سوپاپ و حتی لوله تهویه کارتر بالا می‌آید و در محفظه احتراق می‌سوزد. این نوع روغن‌سوزی با دود آبی بسیار ریز و بوی تند مشخص می‌شود و در دور بالا شدیدتر است، چون دما بیشتر می‌شود.

تغییر شکل حرارتی سرسیلندر و از دست رفتن آب‌بندی

سرسیلندر آلومینیومی XU7 ضریب انبساط حرارتی بالایی دارد. وقتی مدام بین ۱۱۵ درجه صبح تا ۱۱۵ درجه ظهر گرم و سرد می‌شود، پیچ‌های سرسیلندر شل می‌شوند و سرسیلندر میکروسکوپی تاب برمی‌دارد. این تاب باعث می‌شود واشر سرسیلندر در نقاط خاصی فشرده نشود و روغن از کانال‌های روغن‌رسانی سرسیلندر مستقیم به محفظه احتراق نشت کند. این مشکل در خودروهایی که شب در سرما پارک می‌شوند و روز در آفتاب کار می‌کنند بسیار شایع است.

نقش ترموستات، واترپمپ و فن در چرخه معیوب گرما

ترموستات‌های بی‌کیفیت ۸۹ یا ۹۲ درجه چینی باعث می‌شوند موتور دیرتر به دمای کاری برسد و سپس به‌سرعت بیش از حد داغ شود. واترپمپ‌های تولید داخل پره‌های بسیار کوچک و جنس ضعیف دارند و در دور بالا دبی کافی ایجاد نمی‌کنند. فن مرحله اول هم معمولاً با تأخیر روشن می‌شود. نتیجه: دمای آب ۱۱۰–۱۱۵ درجه، دمای روغن ۱۳۵–۱۴۵ درجه، تبخیر روغن، پوسیدگی سریع کاسه‌نمد ساق سوپاپ و شکستن رینگ‌ها.

راه‌حل‌های خنک‌کاری برای کاهش چشمگیر روغن‌سوزی

نصب ترموستات ۸۲ درجه اصلی بهران یا گیتس، تعویض واترپمپ با نمونه پرپر ۲۰۶ تیپ ۶ یا ۲۰۷، شستشوی کامل بلوک و رادیاتور با مواد اسیدی و قلیایی، نصب اویل‌کولر خارجی ۱۹ ردیفه با فن جداگانه، و استفاده از روغن ۵W-40 یا ۰W-40 تمام‌سنتتیک با نقطه جوش بالای ۲۴۰ درجه، دمای روغن را زیر ۱۲۰ درجه نگه می‌دارد و روغن‌سوزی حرارتی را تا ۷۰–۸۰٪ کاهش می‌دهد. رانندگانی که این تغییرات را انجام داده‌اند حتی در کارکرد ۴۰۰ هزار کیلومتر هم دود آبی بسیار ناچیز دارند.

با ترکیب اصلاح سیستم PCV و کنترل دقیق دما، بسیاری از موتورهای XU7 که قرار بود اوراق شوند، دوباره تا ۳۰۰ هزار کیلومتر دیگر بدون روغن‌سوزی قابل استفاده شده‌اند. این دو عامل نشان می‌دهد که بخش بزرگی از روغن‌سوزی این موتور، «طراحی و نگهداری» است، نه صرفاً فرسودگی مکانیکی.

تأثیر عادات رانندگی ایرانی و سوخت بی‌کیفیت بر تسریع روغن‌سوزی

در هیچ کشوری به اندازه ایران موتور XU7 این‌قدر سریع روغن‌سوز نمی‌شود. دلیل اصلی، نوع استفاده و کیفیت سوخت است که دقیقاً نقاط ضعف طراحی را هدف می‌گیرد.

ناک زدن مداوم با بنزین معمولی و گاز دادن در دور بالا

اکتان بنزین معمولی پمپ‌بنزین‌های ایران گاهی زیر ۸۵ می‌رسد. موتور XU7 با نسبت تراکم ۹.۳:۱ به شدت مستعد ناک است. هر بار ناک زدن مثل ضربه چکش به رینگ و پیستون است. بعد از ۵۰–۶۰ هزار کیلومتر رانندگی با بنزین معمولی و گاز زیاد، رینگ‌ها ترک‌های میکروسکوپی می‌گیرند و روغن‌سوزی شروع می‌شود. در اروپا که همیشه سوپر ۹۸ می‌زدند، XU7 تا ۴۰۰ هزار کیلومتر هم روغن‌سوزی نداشت.

حرکت طولانی در ترافیک با دور آرام و دمای بالا

در ترافیک تهران، موتور XU7 ساعت‌ها در دور ۸۰۰–۹۰۰ و دمای ۱۰۵–۱۱۵ درجه کار می‌کند. در این شرایط، روغن در کارتر به شدت اکسید می‌شود، لاک سیاه تشکیل می‌دهد و خاصیت روانکاری خود را از دست می‌دهد. همزمان، کاسه‌نمدهای ساق سوپاپ در این دما مثل پلاستیک ذوب می‌شوند. نتیجه: روغن‌سوزی صبحگاهی شدید که تا گرم شدن کامل موتور ادامه دارد.

استفاده از روغن‌های نامرغوب و تعویض با تأخیر

۹۰٪ خودروهای XU7 در ایران با روغن ۲۰W-50 تقلبی یا نیمه‌سنتتیک بسیار بی‌کیفیت سرویس می‌شوند. این روغن‌ها در دمای بالای ۱۳۰ درجه کاملاً رقیق می‌شوند و مثل آب از کنار رینگ‌ها بالا می‌زنند. همچنین به دلیل تعویض هر ۱۰–۱۵ هزار کیلومتر (به جای ۵–۶ هزار)، لجن و رسوب در سرسیلندر و کانال‌های بازگشت روغن تشکیل می‌شود و چرخه روغن‌سوزی تسریع می‌گردد.

۱۰ پرسش متداول

• چرا صبح‌ها هنگام استارت اول دود آبی غلیظ می‌آید ولی بعد از گرم شدن کم می‌شود؟

این دقیقاً نشانه روغن‌سوزی از کاسه‌نمد (لاستیک) ساق سوپاپ است. شب که موتور سرد می‌شود، روغن روی ساق سوپاپ‌ها جمع می‌شود و کاسه‌نمدهای پوسیده نمی‌توانند آن را نگه دارند؛ صبح که استارت می‌زنید همه آن روغن یکجا می‌سوزد.

• آیا روغن‌سوزی XU7 با تعویض فقط کاسه‌نمد ساق سوپاپ کامل برطرف می‌شود؟

فقط در کارکرد زیر ۱۶۰ هزار کیلومتر و اگر رینگ سالم باشد، بله. بالای ۲۰۰ هزار کیلومتر معمولاً رینگ هم فرسوده یا شکسته است و باید موتور باز شود.

• روغن ۲۰W-50 بهتر است یا ۱۰W-40 برای کاهش روغن‌سوزی؟

در تابستان و ترافیک سنگین ۲۰W-50 غلیظ‌تر است و کمی روغن‌سوزی را کم می‌کند، ولی در درازمدت به پمپ روغن و یاتاقان آسیب می‌زند. بهترین انتخاب دائمی ۵W-40 یا ۰W-40 تمام‌سنتتیک با استاندارد SL یا بالاتر است.

• اگر فقط سوپاپ PCV را عوض کنیم روغن‌سوزی صبحگاهی قطع می‌شود؟

در ۷۰-۸۰٪ موارد بله. سوپاپ PCV فلزی ۲۰۶ تیپ ۵ یا catch can خارجی نصب کنید، دود صبحگاهی تقریباً صفر می‌شود.

• ماشین زیر گاز دود آبی می‌زند، یعنی چه؟

روغن از کنار رینگ پیستون بالا می‌زند. معمولاً رینگ شکسته یا لقی زیاد دارد و باید موتور باز شود.

• دود آبی فقط در دور بالا و سربالایی می‌آید، مشکل از کجاست؟

سیلندر خط افتاده یا بیضی شده و در بار زیاد روغن بالا می‌زند. نیاز به بوش یا تعویض بلوک دارد.

• آیا بنزین معمولی باعث روغن‌سوزی می‌شود؟

مستقیم نه، ولی ناک شدید ناشی از بنزین معمولی باعث شکستن رینگ و در نتیجه روغن‌سوزی می‌شود.

• چطور بفهمیم روغن‌سوزی از سرسیلندر است یا از رینگ؟

تست کمپرس خشک و خیس: اگر با ریختن روغن در سیلندر کمپرس زیاد بالا برود → رینگ خراب است. اگر تغییر نکند → مشکل از سرسیلندر و کاسه‌نمد ساق سوپاپ.

• روغن‌سوزی بعد از تعمیر اساسی طبیعی است؟

فقط تا ۴-۵ هزار کیلومتر اول برای آب‌بندی رینگ‌ها طبیعی است. اگر بیشتر ادامه داشت یعنی رینگ یا بوش‌زنی اشتباه انجام شده.

• آیا نصب اویل‌کولر واقعاً روغن‌سوزی را کم می‌کند؟

بله، دمای روغن را ۲۰-۳۰ درجه پایین می‌آورد، تبخیر روغن و پوسیدگی کاسه‌نمد را به شدت کاهش می‌دهد و در عمل تا ۶۰٪ روغن‌سوزی کمتر می‌شود.