علت لرزش دنده هنگام حرکت خودرو چیست؟
علت لرزش دنده هنگام حرکت خودرو چیست؟، لرزش دستهدنده هنگام حرکت یکی از آزاردهندهترین و شایعترین مشکلات خودروهای دندهای در ایران است که تقریباً تمام رانندگان پژو ۴۰۵، پارس، سمند، ۲۰۶، ۲۰۷، دنا، رانا و حتی تارا حداقل یکبار آن را تجربه کردهاند. این لرزش گاهی فقط یک ارتعاش خفیف است و گاهی آنقدر شدید میشود که دست راننده بیحس میشود و حتی باعث اشتباه در تعویضدنده و خطر تصادف میگردد.
جالب اینجاست که بیش از ۹۰ درصد این لرزشها کاملاً قابلحل هستند و ربطی به «طبیعت خودرو» یا «قدیمی بودن» ندارند. در این مقاله بهطور جامع تمام دلایل واقعی (از ساده تا بسیار پیشرفته) را بررسی میکنیم تا شما بدانید دقیقاً چه قطعهای در خودرویتان خراب شده و چطور با کمترین هزینه آن را برای همیشه بیصدا و نرم کنید.
فهرست مطالب:
علت لرزش دنده هنگام حرکت خودرو چیست؟
لرزش دستهدنده (بهخصوص در دنده ۳، ۴ و ۵) یکی از شایعترین مشکلات خودروهای دندهای ایران (پژو ۴۰۵، پارس، سمند، ۲۰۶، دنا، رانا و …) است که ۹۰٪ رانندگان حداقل یکبار آن را تجربه کردهاند. این لرزش معمولاً به صورت ارتعاش قابللمس در دست و گاهی همراه با صدای وزوز یا تقتق از زیر خودرو همراه است و در سرعت ۴۰ تا ۹۰ کیلومتر شدت بیشتری دارد.
۱. شایعترین علت: خرابی یا پوسیدگی دستهموتورها و گیربکس
وقتی دستهموتورهای بالا (کوسنی) و بهخصوص دستهموتور پایین (شاطونی) و دستهگیربکس پوسیده یا پارگی داشته باشند، موتور و گیربکس دیگر در جای خود محکم نیستند. هنگام گاز دادن و انتقال گشتاور، مجموعه پیشرانه به جلو و عقب تاب میخورد و این حرکت مستقیماً از طریق ماهک و کابلها یا میله تعویضدنده به دستهدنده منتقل میشود. در پژو ۴۰۵ و پارس قدیمی، دستهموتور پایین بعد از ۶۰–۸۰ هزار کیلومتر کاملاً له میشود و لرزش وحشتناکی ایجاد میکند.
۲. لقی بیش از حد ماهک و بوشهای تعویضدنده
در سیستم تعویضدنده پژو و سمند، یک ماهک آلومینیومی و چند بوش پلاستیکی وجود دارد. این بوشها بعد از ۱۰۰–۱۲۰ هزار کیلومتر کاملاً ساییده میشوند و بین ۳ تا ۸ میلیمتر لقی ایجاد میکنند. در نتیجه هر ارتعاش موتور مستقیماً به دستهدنده منتقل میشود. این مشکل در ۲۰۶ و دنا کمتر است چون کابلی است، اما در پارس و سمند میلهای بسیار شدید دیده میشود.
۳. دو شاخه پلوس خلاص و لقی سرپلوس
وقتی سرپلوس (سهخاره) لقی بیش از ۱–۲ میلیمتر پیدا کند یا دو شاخه پلوس در گیربکس لقی بگیرد، در سرعت ۵۰–۸۰ کیلومتر ارتعاش دورانی ایجاد میشود که دقیقاً به گیربکس و سپس به دستهدنده منتقل میشود. این لرزش معمولاً با دور چرخ تغییر میکند و در پیچ چپ یا راست شدت آن عوض میشود.
۴. بالانس نبودن کلاچ و فلایویل یا تاب داشتن دیسک و صفحه
وقتی دیسک و صفحه نامرغوب یا چینی نصب شود یا فلایویل تراش بیش از حد خورده و نازک شده باشد، در دور ۱۵۰۰–۲۵۰۰ ارتعاش شدیدی ایجاد میکند که مستقیماً به دستهدنده میرسد. این لرزش در دندههای سنگین (۴ و ۵) بیشتر است.
۵. لقی بلبرینگ گیربکس (بهخصوص بلبرینگ شفت ورودی)
بلبرینگ شفت ورودی گیربکس BE3 (پژو و سمند) بعد از ۱۵۰–۲۰۰ هزار کیلومتر لقی میگیرد و در سرعت ۶۰–۹۰ کیلومتر ارتعاش موجی ایجاد میکند که به دستهدنده منتقل میشود. این مشکل معمولاً با صدای وزوز خفیف همراه است.
تشخیص سریع و راهحل عملی
- اگر لرزش فقط هنگام گاز دادن باشد → دستهموتورها
- اگر لرزش با دور چرخ تغییر کند → پلوس یا سرپلوس
- اگر لرزش در دنده خلاص هم باشد و با فشار دست آن را کم کند → ماهک و بوشها
- اگر لرزش فقط در دنده ۵ و سرعت بالا باشد → بلبرینگ گیربکس
در ۸۵٪ موارد، تعویض هر سه دستهموتور با نمونه پلیاورتان سفت یا اورجینال ایساکو + تعویض بوشهای ماهک، لرزش دستهدنده را ۱۰۰٪ برطرف میکند و هزینه آن کمتر از ۴–۵ میلیون تومان (سال ۱۴۰۴) است. اگر این کار را نکنید، لرزش بهمرور به کابلها و حتی خود گیربکس آسیب جدی میزند.
مشکلات پیشرفته گیربکس و شفتها که لرزش دستهدنده را غیرقابلتحمل میکنند
بسیاری از رانندگان پس از تعویض دستهموتور و بوشهای ماهک همچنان از لرزش شدید دستهدنده شکایت دارند و فکر میکنند مشکل حلنشدنی است. در حقیقت در کارکردهای بالای ۱۴۰–۱۵۰ هزار کیلومتر، لرزش اغلب از داخل خود گیربکس و اجزای دوار آن منشأ میگیرد و تا وقتی گیربکس باز نشود، برطرف نمیگردد.
لقی و فرسودگی شدید بلبرینگهای شفت اصلی و شفت واسط
گیربکس BE3 و MA5 (مورد استفاده در تمام پژو، سمند، دنا، ۲۰۶ و …) از ۷–۸ بلبرینگ برای نگهداری شفتها استفاده میکند. بلبرینگ شفت ورودی (نزدیک کلاچ) و بلبرینگ انتهایی شفت اصلی بیشترین فشار را تحمل میکنند. وقتی قفسه بلبرینگ ترک میخورد یا ساچمهها ساییده میشوند، شفت اصلی تا ۰.۵–۱ میلیمتر لقی افقی و عمودی پیدا میکند. این لقی در دنده ۴ و ۵ (که دور شفت بالاست) ارتعاش موجی بسیار قوی ایجاد میکند که مستقیماً از طریق ماهک یا کابلهای تعویضدنده به دست راننده میرسد. صدا معمولاً همراه با وزوز نازک یا «هوم» در سرعت ۷۰–۱۱۰ کیلومتر است.
تاب داشتن شفت اصلی یا ترکخوردگی دندهها
در اثر ضربه شدید (مثل پریدن از دنده، تصادف یا نصب دیسک و صفحه نامتعادل)، شفت اصلی گیربکس تا ۰.۳–۰.۷ میلیمتر تاب برمیدارد. این تاب در دندههای سنگین باعث ارتعاش دورانی میشود که دقیقاً در سرعت ۶۰–۹۰ کیلومتر به رزونانس میرسد و دستهدنده را به شدت میلرزاند. همچنین دنده ۵ یا دنده عقب گاهی ترک ریز میخورد و هنگام درگیری ارتعاش شدیدی ایجاد میکند.
فرسودگی کشوییها و دندهبرنجیها (سینکرونایزر)
کشویی دنده ۳–۴ و بهخصوص دنده ۵ در گیربکس BE3 بسیار ضعیف است. وقتی حلقه برنجی سینکرونایزر ساییده میشود، دنده با ضربه کوچک وارد میشود و همزمان ارتعاش طولی شدیدی به ماهک منتقل میکند. این لرزش به صورت «لرزش ریز و سریع» در دستهدنده احساس میشود و در دنده ۵ حتی در سرعت ثابت هم ادامه دارد.
لقی بیش از حد دیفرانسیل داخلی گیربکس و کاسهدندهها
هر گیربکس یک کاسهدنده بزرگ و پینیون کوچک دارد. وقتی دندانههای این دو قطعه ساییده یا لقی بیش از ۰.۳ میلیمتر پیدا کنند، در سرعتهای متوسط ارتعاش دائم ایجاد میشود. این مشکل در سمند و دنا با گیربکس BE3 تقویتشده کمتر است، اما در پژو ۴۰۵ و پارس بسیار رایج است.
راهحل حرفهای
برای رفع کامل اینگونه لرزشها باید گیربکس کامل باز شود، شفتها با ساعت اندازهگیری چک شوند، تمام بلبرینگها (بهخصوص NSK یا KOYO ژاپنی) تعویض شوند، کشوییها و حلقههای برنجی نو نصب شود و در صورت نیاز شفت اصلی صاف یا تعویض گردد. هزینه این تعمیر اساسی گیربکس حدود ۱۸ تا ۲۸ میلیون تومان (سال ۱۴۰۴) است، اما پس از آن دستهدنده کاملاً بیلرزش و نرم میشود.
نقش سیستم انتقال قدرت نهایی (پلوس، دیفرانسیل و چرخها) در انتقال لرزش دستهدنده
لرزش دستهدنده فقط از موتور و گیربکس نیست؛ گاهی منشأ آن کاملاً از محورهای محرک و چرخهاست، اما چون ارتعاش از طریق گیربکس و ماهک منتقل میشود، راننده تصور میکند مشکل از دستهموتور است.
لقی شدید سرپلوس (سهخاره) و دو شاخه پلوس
سرپلوس داخلی (طرف گیربکس) در خودروهای جلومحور ایرانی پس از ۱۲۰–۱۸۰ هزار کیلومتر لقی ۲–۴ میلیمتر پیدا میگیرد. این لقی هنگام گاز دادن و شتابگیری باعث ارتعاش دورانی قوی میشود که دقیقاً به پوسته گیربکس و سپس به ماهک منتقل میشود. لرزش معمولاً در سرعت ۵۰–۹۰ کیلومتر و فقط هنگام گاز دادن ظاهر میشود و با رها کردن گاز لحظهای قطع میگردد. در پیچ چپ یا راست هم شدت آن تغییر میکند (چپ → پلوس راست، راست → پلوس چپ).
تاب داشتن پلوس یا بالانس نبودن آن
پلوسهای تعویضی چینی یا بازسازیشده اغلب کاملاً تاب دارند یا وزنه بالانس آنها جوش ضعیف خورده و کنده میشود. این عدم بالانس در سرعت ۷۰–۱۱۰ کیلومتر ارتعاش بسیار شدیدی ایجاد میکند که از طریق گیربکس به دستهدنده میرسد. بسیاری از رانندگان پس از تعویض هر دو پلوس با نمونه اصلی ایساکو یا فرانسوی (GKN) گزارش دادهاند که لرزش دستهدنده ۱۰۰٪ برطرف شده است.
لقی بلبرینگ توپی چرخ جلو و تاب دیسک ترمز
وقتی بلبرینگ توپی چرخ جلو لقی بیش از ۰.۵ میلیمتر پیدا کند، در سرعت بالای ۶۰ کیلومتر ارتعاش شدیدی به پلوس و سپس به دیفرانسیل و گیربکس منتقل میشود. همچنین دیسک ترمز تابدار هنگام ترمز گرفتن ارتعاش میگیرد، اما همین تاب در حالت حرکت هم ارتعاش دائم ایجاد میکند که به دستهدنده میرسد.
تأثیر لاستیک و رینگ نامتعادل یا ساییدگی نامتقارن
لاستیکهای تاریخگذشته، رینگ کج، یا ساییدگی فنجانی لاستیک باعث ارتعاش موجی در سرعت ۸۰–۱۲۰ میشود که مستقیماً از پلوس به گیربکس منتقل میگردد. خیلی از رانندگان پس از بالانس دقیق چهار چرخ و تنظیم زوایا (کمبر و تواین) متوجه شدهاند که لرزش دستهدنده کاملاً ناپدید شده است.
راهحل نهایی این گروه
- تعویض هر دو سرپلوس داخلی و خارجی با نمونه GKN یا ایساکو اصلی
- تعویض هر دو پلوس کامل (نه فقط سرپلوس)
- تعویض بلبرینگ توپی جلو در صورت لقی
- بالانس دینامیکی چهار چرخ + تنظیم دقیق زوایا
- بررسی دیسک ترمز با ساعت اندازهگیری (حداکثر تاب مجاز ۰.۰۵ میلیمتر)
با انجام این موارد، حتی خودروهای با ۴۰۰ هزار کیلومتر کارکرد هم دستهدندهای کاملاً صاف و بدون کوچکترین لرزش خواهند داشت. در نهایت، لرزش دستهدنده یک علامت ترکیبی است و معمولاً ترکیبی از چند عامل بالا با هم باعث آن میشوند؛ بنابراین تعمیر کامل و اصولی تنها راه ریشهکنکننده دائمی این مشکل است.
۱۰ پرسش متداول درباره لرزش دستهدنده هنگام حرکت
-
لرزش دستهدنده فقط وقتی گاز میدهم هست، یعنی چی؟
۹۰٪ مواقع یعنی دستهموتورها (بهخصوص دستهموتور پایین شاطونی) پوسیده یا پاره شده و موتور هنگام انتقال گشتاور تاب میخورد.
-
چرا لرزش فقط در دنده ۵ و سرعت بالای ۸۰ کیلومتر خیلی شدید میشود؟
چون در دنده ۵ دور شفت گیربکس بالاست و لقی بلبرینگ شفت اصلی یا تاب شفت در این دنده بیشترین ارتعاش را ایجاد میکند.
-
ماشینم ۲۰۶ کابلی است، چرا دستهدندهاش میلرزد؟
در ۲۰۶ و ۲۰۷ مشکل اصلی از کابلهای تعویضدنده شل یا بوشهای پلاستیکی زیر دستهدنده است که ساییده شدهاند؛ دستهموتورها نقش کمتری دارند.
-
لرزش با رها کردن گاز ناگهانی گاز قطع میشود، دلیلش چیست؟
این دقیقاً نشانه لقی سرپلوس داخلی یا دو شاخه پلوس است؛ وقتی گاز میدهید گشتاور منتقل میشود و لقی خودش را نشان میدهد.
-
اگر با دستم دستهدنده را محکم بگیرم لرزش خیلی کمتر میشود، یعنی مشکل از کجاست؟
مشکل از بوشها و ماهک تعویضدنده است؛ لقی زیاد بین میله یا کابل و پوسته باعث انتقال ارتعاش میشود.
-
چرا بعد از تعویض دستهموتورها لرزش کمتر شد ولی کامل قطع نشد؟
چون معمولاً چند عامل با هم دخیل هستند؛ احتمالاً پلوس، بلبرینگ توپی چرخ یا بوشهای ماهک هم نیاز به تعویض دارند.
-
لرزش همراه با صدای وزوز نازک از زیر ماشین میآید، یعنی چی؟
۹۹٪ بلبرینگ شفت ورودی یا اصلی گیربکس خراب شده و نیاز به باز شدن کامل گیربکس دارد.
-
ماشین درجا هیچ لرزشی ندارد ولی همین که حرکت میکند شروع میشود، دلیل؟
مشکل از سیستم انتقال قدرت نهایی است: پلوس، سرپلوس، بلبرینگ توپی یا بالانس نبودن چرخها.
-
آیا رینگ و لاستیک هم میتواند باعث لرزش دستهدنده شود؟
بله، کاملاً. لاستیک فنجانی، رینگ کج یا بالانس نبودن چرخ جلو ارتعاش را از پلوس به گیربکس و سپس به دستهدنده منتقل میکند.
-
بهترین و ارزانترین راه برای شروع عیبیابی چیست؟
ابتدا هر سه دستهموتور + بوشهای ماهک و زیر دستهدنده را تعویض کنید (هزینه حدود ۴–۶ میلیون تومان). در ۸۵٪ خودروها مشکل همینجا کاملاً حل میشود. اگر حل نشد، سراغ پلوس و گیربکس بروید.
ممنون که تا پایان مقاله”علت لرزش دنده هنگام حرکت خودرو چیست؟” با ما همراه بودید.
بیشتر بخوانید:
- علت صدای تق تق هنگام گاز دادن خودرو چیست؟
- علت روغنسوزی موتور XU7 چیست؟
- علت صدای موتور XU7 چیست؟
- آیا بیمه بدنه شامل موتور میشود؟
- چسب موتور خودرو چیست؟
- موتور کوییک چیست؟
- موتور هاوال H2 ساخت کجاست
