علت صدای یاتاقان دنا پلاس چیست؟

خواندن این مطلب 8 دقیقه زمان میبرد

علت صدای یاتاقان دنا پلاس چیست؟، دنا پلاس یکی از محبوب‌ترین سدان‌های تولید ایران‌خودرو است که با موتور EF7 (در نسخه‌های تنفس طبیعی و توربوشارژ) عرضه شده و به دلیل طراحی مدرن، امکانات مناسب و عملکرد نسبتاً خوب، مورد توجه خانواده‌ها و جوانان قرار گرفته است. موتور EF7 با فناوری‌های پیشرفته مانند سیستم تایمینگ متغیر سوپاپ (CVVT)، پیستون‌های سبک و در مدل‌های توربو با توربوشارژر، قدرت و گشتاور مناسبی ارائه می‌دهد، اما حساسیت بالایی به سیستم روانکاری دارد.

یکی از مشکلات جدی و نسبتاً شایع در این موتور، صدای یاتاقان (Bearing Knock یا یاتاقان زدن) است که به صورت ضربه‌های فلزی “تق تق” یا کوبش عمیق از پایین موتور شنیده می‌شود. این صدا نشان‌دهنده سایش یا ضربه بین یاتاقان‌ها و میل‌لنگ است و اغلب ناشی از کیفیت پایین روغن، خرابی اویل ماژول، افت فشار پمپ روغن یا عادت‌های رانندگی نادرست می‌باشد. در دنا پلاس توربو، فشار بالاتر داخل سیلندرها این مشکل را تشدید می‌کند و اگر نادیده گرفته شود، می‌تواند به قفل شدن کامل موتور (شاتون زدن) و هزینه‌های میلیونی تعمیر منجر گردد.

خوشبختانه، با نگهداری صحیح و تشخیص به‌موقع، می‌توان از این مشکل جلوگیری کرد یا آن را در مراحل اولیه حل نمود. در این مقاله به بررسی جامع علل، تشخیص، پیشگیری و راهکارهای مرتبط با صدای یاتاقان در موتور EF7 دنا و دنا پلاس می‌پردازیم تا صاحبان این خودرو بتوانند موتور خود را سالم نگه دارند.

فهرست مطالب:

علت صدای یاتاقان دنا پلاس چیست؟
تشخیص صدای یاتاقان در موتور EF7 دنا و دنا پلاس
پیشگیری، تعمیر و عواقب صدای یاتاقان در موتور EF7 دنا و دنا پلاس

علت صدای یاتاقان دنا پلاس چیست؟

موتور EF7 که در خودروهای دنا، دنا پلاس و دنا پلاس توربو استفاده می‌شود، یکی از پیشرفته‌ترین موتورهای ملی ایران است که با فناوری‌هایی مانند سیستم تایمینگ متغیر (CVVT)، پیستون‌های سبک و توربوشارژر (در مدل‌های توربو) طراحی شده است. اما این موتور به دلیل کانال‌های روغن‌کاری ریز و حساسیت بالا به روانکاری، مستعد صدای یاتاقان (Bearing Knock) است. صدای یاتاقان معمولاً به صورت “تق تق” یا “ضربه فلزی” شنیده می‌شود و اغلب در دورهای پایین یا هنگام شتاب‌گیری ظاهر می‌گردد.

این صدا نشان‌دهنده سایش یا ضربه بین یاتاقان‌ها و میل‌لنگ است و اگر نادیده گرفته شود، می‌تواند به قفل شدن موتور (شاتون زدن) و هزینه‌های سنگین تعمیر منجر شود. خوشبختانه، همه صداهای تق‌مانند یاتاقان نیستند و گاهی از سوپاپ‌ها، زنجیر تایم یا شاتون ناشی می‌شوند، اما در EF7 صدای یاتاقان یکی از مشکلات شناخته‌شده است. عوامل اصلی این صدا اغلب به کیفیت روغن، سیستم خنک‌کاری روغن و فشار پمپ مربوط می‌شود. در مدل‌های توربو مانند دنا پلاس توربو، فشار بالاتر سیلندرها این مشکل را تشدید می‌کند و صدای یاتاقان زودتر ظاهر می‌شود.

در ادامه، علل اصلی صدای یاتاقان در موتور EF7 دنا و دنا پلاس را به صورت دسته‌بندی‌شده بررسی می‌کنم:

کیفیت و ویسکوزیته نامناسب روغن موتور متهم اصلی در اکثر موارد است. موتور EF7 به روغن با گرانروی دقیق (معمولاً ۱۰W-۴۰ یا ۵W-۴۰ با استاندارد SL/SM یا بالاتر) نیاز دارد. استفاده از روغن بی‌کیفیت، تقلبی یا غلیظ‌تر/رقیق‌تر از استاندارد باعث می‌شود لایه فیلم روغن بین یاتاقان و میل‌لنگ نازک شود یا پاره گردد، به ویژه در لحظه استارت سرد یا دورهای بالا. تعویض دیرهنگام روغن نیز جرم و لجن ایجاد می‌کند که کانال‌های ریز را مسدود می‌نماید.
خرابی اویل ماژول (خنک‌کننده و فیلتر روغن) این مشکل تقریباً منحصر به موتور EF7 است. اویل ماژول وظیفه خنک کردن روغن با آب رادیاتور را دارد. اگر واشرهای داخلی آن خراب شوند یا بدنه تاب بردارد (به دلیل گرمای بیش از حد)، آب و روغن مخلوط می‌شوند (آب‌روغن قاطی). این امولسیون خاصیت روانکاری را از دست می‌دهد و سریعاً یاتاقان‌ها را می‌خورد، که صدای “تق تق” شدید ایجاد می‌کند.
ضعف یا افت فشار اویل پمپ پمپ روغن اگر فرسوده شود یا توری صافی آن در کارتر با لجن مسدود گردد، فشار روغن افت می‌کند. چراغ فشار روغن ممکن است چشمک بزند یا فشار در گیج پایین باشد. یاتاقان‌های انتهایی میل‌لنگ (دورتر از پمپ) اول آسیب می‌بینند و صدای ضربه فلزی شنیده می‌شود.
فشار بیش از حد به موتور سرد به ویژه در دنا پلاس توربو، اگر موتور کامل گرم نشده باشد (روغن هنوز غلیظ است) و ناگهان گاز شدید دهید، فیلم روغن پاره شده و یاتاقان ضربه مستقیم می‌خورد. این عادت رانندگی یکی از دلایل شایع شاتون زدن زودرس است.
کارکرد بالا و فرسودگی طبیعی در کارکردهای بالای ۱۵۰-۲۰۰ هزار کیلومتر، یاتاقان‌ها به طور طبیعی لقی می‌گیرند و اگر روغن‌کاری ایده‌آل نباشد، صدا شروع می‌شود.
مشکلات جانبی مانند فیلتر روغن نامرغوب یا نشتی فیلترهای تقلبی کانال‌ها را مسدود می‌کنند یا نشتی در کاسه نمد میل‌لنگ سطح روغن را پایین می‌آورد.

برای تشخیص، ابتدا فشار روغن را چک کنید و اگر صدا با گرم شدن موتور کم یا زیاد می‌شود، احتمال یاتاقان بالاست. توصیه می‌شود همیشه از روغن اصلی (مانند بهران، سپاهان یا توتال با استاندارد توصیه‌شده) استفاده کنید، هر ۵-۷ هزار کیلومتر تعویض نمایید و از گاز دادن به موتور سرد پرهیز کنید. در صورت شنیدن صدا، سریعاً به تعمیرگاه تخصصی مراجعه کنید تا از خسارت میلیونی جلوگیری شود.

تشخیص صدای یاتاقان در موتور EF7 دنا و دنا پلاس

تشخیص دقیق صدای یاتاقان در موتور EF7 یکی از مهم‌ترین مراحل برای جلوگیری از خسارت‌های سنگین است، زیرا این صدا می‌تواند با صداهای دیگر موتور اشتباه گرفته شود و تأخیر در تشخیص منجر به قفل شدن کامل موتور گردد. با توجه به پیچیدگی موتور EF7 و حساسیت بالای آن به روانکاری، روش‌های تشخیص حرفه‌ای و خانگی می‌توانند کمک کنند تا مشکل زودتر شناسایی شود.

تفاوت صدای یاتاقان با صداهای مشابه موتور

صدای یاتاقان معمولاً به صورت ضربه فلزی منظم و عمیق (تق تق یا کوبش) شنیده می‌شود که با افزایش دور موتور شدت یا فرکانس آن تغییر می‌کند. این صدا از پایین موتور (کارتر) می‌آید و اغلب در دورهای پایین یا هنگام شتاب‌گیری بیشتر است. برخلاف صدای سوپاپ که تیزتر و از بالای موتور شنیده می‌شود یا صدای زنجیر تایم که زمزمه‌مانند است، صدای یاتاقان سنگین و کوبنده است.

در دنا پلاس توربو، این صدا ممکن است با صدای توربو یا اینترکولر اشتباه گرفته شود، اما اگر با گرم شدن موتور کم نشود یا با گاز دادن شدیدتر گردد، احتمال یاتاقان بالاست. بسیاری از رانندگان صدای انگشتی پیستون یا لقی شاتون را با یاتاقان اشتباه می‌گیرند، اما صدای یاتاقان معمولاً با قطع گاز ناگهان قطع یا تغییر نمی‌کند.

روش‌های اولیه تشخیص در خانه

ابتدا خودرو را در حالت سرد استارت بزنید و به صدای موتور گوش دهید. اگر صدای تق تق از لحظه استارت وجود داشته باشد و با گرم شدن موتور شدت آن تغییر کند (معمولاً کمتر شود)، احتمال مشکل روانکاری است. سپس در حالت درجا گاز دهید؛ اگر صدا با افزایش دور شدیدتر شود یا فرکانس آن بالا برود، یاتاقان محتمل است. چک کردن چراغ فشار روغن روی آمپر نیز مهم است؛ چشمک زدن یا روشن ماندن آن نشانه افت فشار است. بررسی سطح و رنگ روغن با گیج نیز کمک می‌کند؛ اگر روغن کم باشد، سیاه و پر از براده فلزی باشد یا بوی سوختگی دهد، نشانه سایش یاتاقان است.

تشخیص حرفه‌ای با ابزار و تجهیزات

در تعمیرگاه، ابتدا فشار روغن با گیج دستی اندازه‌گیری می‌شود. فشار استاندارد در حالت گرم و دور ایدال باید حداقل ۱.۵ بار و در دور بالا بیش از ۴ بار باشد؛ افت فشار مستقیماً به یاتاقان یا پمپ اشاره دارد. باز کردن درب سوپاپ و چک کردن براده فلزی در روغن یا روی قطعات نیز رایج است. در موارد پیشرفته، باز کردن کارتر و اندازه‌گیری لقی یاتاقان با میکرومتر انجام می‌شود. استفاده از استتوسکوپ مکانیکی برای محل‌یابی دقیق صدا از پایین موتور ضروری است. در دنا پلاس توربو، چک کردن اویل ماژول برای نشتی آب به روغن (مایونز زیر درب روغن یا روغن شیری‌رنگ) اولویت دارد.

تفاوت تشخیص در مدل‌های توربو و تنفس طبیعی

در دنا پلاس توربو، صدای یاتاقان اغلب در دورهای متوسط (هنگام ورود توربو) ظاهر می‌شود و با فشار بوست تشدید می‌گردد، در حالی که در مدل‌های تنفس طبیعی بیشتر به دلیل روغن‌کاری ضعیف در استارت سرد است.

با تشخیص به‌موقع، می‌توان از تعمیر اساسی موتور جلوگیری کرد و فقط با تعویض یاتاقان یا اویل ماژول مشکل را حل نمود.

پیشگیری، تعمیر و عواقب صدای یاتاقان در موتور EF7 دنا و دنا پلاس

پیشگیری از صدای یاتاقان در موتور EF7 بهترین راه برای حفظ سلامت موتور است، زیرا تعمیر آن هزینه‌بر و پیچیده می‌باشد. اگر صدا ظاهر شود، اقدام سریع می‌تواند از خسارت کامل جلوگیری کند، اما نادیده گرفتن آن عواقب جبران‌ناپذیری دارد.

راهکارهای پیشگیری و نگهداری صحیح

مهم‌ترین اقدام، استفاده مداوم از روغن موتور با کیفیت بالا و گرانروی توصیه‌شده توسط ایران‌خودرو (۱۰W-۴۰ یا ۵W-۴۰ با استاندارد SN یا SM) است. برندهای معتبر مانند بهران سوپر پاور، سپاهان اسپیدی یا توتال کوارتز انتخاب خوبی هستند. تعویض روغن هر ۵-۷ هزار کیلومتر (نه بیشتر) و همزمان تعویض فیلتر روغن ضروری است تا جرم و لجن تشکیل نشود.

اجتناب از گاز دادن شدید به موتور سرد بسیار مهم است؛ حداقل ۵-۱۰ دقیقه صبر کنید تا روغن گردش کند و دما بالا برود. چک منظم سطح روغن و عدم رانندگی با روغن کم نیز حیاتی است. در دنا پلاس توربو، استفاده از روغن‌های فول سنتتیک با تحمل حرارت بالاتر توصیه می‌شود. نصب گیج فشار روغن اضافی یا بررسی دوره‌ای اویل ماژول برای جلوگیری از تاب برداشتن آن مفید است.

مراحل تعمیر و گزینه‌های موجود

اگر صدا خفیف باشد و فشار روغن طبیعی، گاهی با تعویض روغن باکیفیت و افزودنی‌های روانکاری مشکل موقتاً حل می‌شود. اما در موارد واقعی، باز کردن موتور ضروری است؛ ابتدا اویل ماژول چک و تعویض می‌شود (هزینه نسبتاً پایین). سپس کارتر باز شده و یاتاقان‌ها اندازه‌گیری می‌شوند. اگر لقی زیاد باشد، یاتاقان‌زنی (تعویض یاتاقان‌های ثابت و متحرک) با سایز استاندارد یا تعمیراتی (اورسایز) انجام می‌گیرد. در مراحل پیشرفته، میل‌لنگ تراشکاری یا تعویض می‌شود. تعمیر کامل موتور (اورهال) در موارد شاتون زدن اجتناب‌ناپذیر است و هزینه آن چند ده میلیون تومان می‌رسد.

تفاوت تعمیر در مدل‌های مختلف

در دنا پلاس توربو، به دلیل فشار بالاتر، اغلب یاتاقان زودتر آسیب می‌بیند و تعمیر پیچیده‌تر است، در حالی که در مدل‌های معمولی با تعویض به‌موقع روغن قابل پیشگیری‌تر است.

عواقب کوتاه‌مدت نادیده گرفتن صدا

در کوتاه‌مدت، صدا شدیدتر می‌شود، براده فلزی بیشتر تولید شده و کانال‌ها مسدود می‌گردند. عملکرد موتور ضعیف شده، شتاب کاهش می‌یابد و مصرف روغن بالا می‌رود.

عواقب بلندمدت و خسارت‌های نهایی

اگر ادامه پیدا کند، یاتاقان کاملاً خورده شده، میل‌لنگ خط می‌افتد و شاتون از کارتر بیرون می‌زند (قفل موتور). تعمیر در این مرحله بسیار گران است و گاهی موتور غیرقابل تعمیر می‌شود. در دنا پلاس توربو، این مشکل می‌تواند به آسیب توربو یا پیستون‌ها نیز منجر گردد.