صدای شق شق موتور سرد از چیست؟

صدای تق تق موتور سرد از چیست؟

خواندن این مطلب 9 دقیقه زمان میبرد

صدای شق شق موتور سرد از چیست؟، شنیدن صدای شق شق، تق تق یا تیک تیک از موتور خودرو در لحظات اولیه پس از استارت زدن، به ویژه در صبح‌های سرد یا پس از پارک طولانی‌مدت، تجربه‌ای آشنا برای بسیاری از رانندگان است. این صدا معمولاً در دقایق اول روشن بودن موتور شنیده می‌شود و در بیشتر موارد با گرم شدن موتور به تدریج یا ناگهان قطع می‌گردد.

این پدیده اغلب به دلیل رفتار متفاوت قطعات مکانیکی و سیالات در دمای پایین رخ می‌دهد و در موتورهای مجهز به تایپیت هیدرولیکی بسیار شایع است. گاهی این صدا کاملاً طبیعی و بی‌ضرر است و فقط نشان‌دهنده زمان لازم برای رسیدن روغن به نقاط بالایی موتور دارد، اما در برخی موارد می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر مانند کمبود فشار روغن، کشیدگی زنجیر تایم یا حتی لقی یاتاقان باشد. نادیده گرفتن صدای مداوم می‌تواند به آسیب‌های گران‌قیمت موتور منجر شود، بنابراین شناخت دقیق علل، تشخیص به‌موقع و اقدامات پیشگیرانه اهمیت زیادی دارد. در این مقاله به بررسی جامع دلایل این صدا، روش‌های تشخیص، پیشگیری و رفع آن می‌پردازیم تا رانندگان بتوانند با اطمینان بیشتری از سلامت موتور خودرو خود مراقبت کنند.

فهرست مطالب:

صدای شق شق موتور سرد از چیست؟
تشخیص علت صدای شق شق موتور سرد
پیشگیری و رفع صدای شق شق موتور سرد

صدای شق شق موتور سرد از چیست؟

شنیدن صدای شق شق، تق تق یا تیک تیک از موتور خودرو در دقایق اولیه پس از روشن کردن، به ویژه وقتی موتور کاملاً سرد است، یکی از شکایات رایج رانندگان است. این صدا معمولاً در فصل سرد سال یا صبح‌های زود بیشتر شنیده می‌شود و در بسیاری از موارد پس از چند دقیقه و با گرم شدن موتور کاملاً از بین می‌رود.

این پدیده اغلب به دلیل تفاوت رفتار قطعات و سیالات موتور در دمای پایین رخ می‌دهد و می‌تواند کاملاً طبیعی باشد، اما گاهی نیز نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر است که نیاز به بررسی فوری دارد. شناخت دقیق علت این صدا کمک می‌کند تا بدانید آیا فقط یک ویژگی موقتی موتور است یا باید به تعمیرگاه مراجعه کنید. در موتورهای مدرن با تایپیت هیدرولیکی، این صدا شایع‌تر است، زیرا وابستگی بیشتری به فشار روغن دارند.

علل اصلی صدای شق شق یا تق تق موتور سرد عبارتند از:

تایپیت‌های هیدرولیکی (استکان تایپیت یا فیلر اتوماتیک): شایع‌ترین دلیل در موتورهای جدید. وقتی موتور سرد است، روغن غلیظ‌تر است و زمان بیشتری طول می‌کشد تا پمپ روغن آن را به قسمت‌های بالایی سرسیلندر و تایپیت‌ها برساند. تا رسیدن روغن کافی، تایپیت‌ها خالی مانده و لقی ایجاد می‌شود که صدای تیک تیک یا تق تق منظم تولید می‌کند. پس از ۲ تا ۵ دقیقه و پر شدن تایپیت‌ها با روغن، صدا کاملاً قطع می‌شود.
ویسکوزیته نامناسب روغن موتور: استفاده از روغنی با گرانروی بالا (مثلاً ۲۰W-۵۰ در هوای سرد) باعث می‌شود روغن در دمای پایین کندتر به گردش درآید. روغن‌های چندگرانروی مناسب (مانند ۵W-۳۰ یا ۱۰W-۴۰) در سرما روان‌تر هستند و این صدا را کاهش می‌دهند یا حذف می‌کنند.
کشیدگی زنجیر تایم یا نقص در سفت‌کن زنجیر: در موتورهای زنجیر تایم، زنجیر کشیده‌شده یا سفت‌کن ضعیف در لحظه استارت سرد شل می‌ماند و با حرکت میل‌سوپاپ صدای تق تق ایجاد می‌کند. با گرم شدن و افزایش فشار روغن (در سفت‌کن‌های هیدرولیکی)، زنجیر سفت شده و صدا از بین می‌رود.
نشتی یا ترک در منیفولد اگزوز یا واشر آن: انقباض فلز در سرما باعث باز شدن ترک‌های ریز می‌شود و گازهای خروجی با صدای شق شق یا تیکس از آن خارج می‌شوند. با گرم شدن موتور و انبساط قطعات، ترک بسته شده و صدا قطع می‌گردد.
فیلر سوپاپ نامناسب (در موتورهای قدیمی بدون تایپیت هیدرولیکی): فاصله زیاد یا کم سوپاپ‌ها صدای تیک تیک دائمی ایجاد می‌کند که با دور موتور تغییر نمی‌کند و نیاز به تنظیم دستی فیلر دارد.
کمبود یا کیفیت پایین روغن موتور: اگر سطح روغن کم باشد یا روغن کهنه و بی‌کیفیت شده باشد، فشار روغن حتی پس از گرم شدن کافی نیست و صدای فلز به فلز ادامه پیدا می‌کند.
مشکلات جدی‌تر مانند یاتاقان یا شاطون: اگر صدا عمیق، کوبشی و با گاز دادن شدیدتر شود، ممکن است لقی یاتاقان یا گژن‌پین باشد که بسیار خطرناک است و نیاز به تعمیر اساسی موتور دارد.

در بیشتر موارد، اگر صدا فقط در سرد بودن موتور وجود داشته باشد و پس از گرم شدن کاملاً قطع شود، جای نگرانی جدی نیست و با استفاده از روغن مناسب و تعویض به‌موقع آن برطرف می‌گردد. اما اگر صدا پس از ۵-۱۰ دقیقه همچنان ادامه داشت، با دور موتور تغییر چشمگیری کرد یا همراه با کاهش قدرت و روشن شدن چراغ روغن بود، فوراً خودرو را خاموش کنید و به مکانیک متخصص مراجعه نمایید. چک منظم سطح و کیفیت روغن، استفاده از گرید توصیه‌شده توسط سازنده و سرویس دوره‌ای تایمینگ، بهترین راه پیشگیری از تشدید این مشکل است.

تشخیص علت صدای شق شق موتور سرد

صدای شق شق یا تق تق موتور در حالت سرد یکی از مسائلی است که تشخیص دقیق آن نیازمند توجه به جزئیات صدا، رفتار موتور و شرایط محیطی است. این صدا می‌تواند کاملاً بی‌ضرر باشد یا نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر، بنابراین تشخیص زودهنگام آن اهمیت زیادی دارد. مالکان خودرو با شناخت علائم همراه و انجام بررسی‌های اولیه می‌توانند سرنخ‌های مهمی به دست آورند، اما برای تشخیص قطعی، مراجعه به مکانیک متخصص ضروری است زیرا برخی مشکلات مانند یاتاقان نیاز به ابزارهای حرفه‌ای دارند.

توجه به ویژگی‌های صدا و رفتار موتور

اولین گام در تشخیص، دقت به نوع و ریتم صدا است. صدای تیک تیک منظم و سریع که با دور موتور تغییر می‌کند، معمولاً از تایپیت‌های هیدرولیکی ناشی می‌شود و با گرم شدن موتور قطع می‌گردد. در مقابل، صدای شق شق عمیق‌تر و کوبشی که حتی پس از گرم شدن ادامه دارد یا با گاز دادن شدیدتر می‌شود، می‌تواند نشانه لقی یاتاقان یا مشکل در شاطون باشد. اگر صدا فقط در لحظه استارت سرد شنیده شود و بلافاصله کم شود، احتمال کشیدگی زنجیر تایم یا ضعف سفت‌کن آن بالاست.

محل صدا نیز سرنخ مهمی است. صدای تیک تیک از بالای موتور (سرسیلندر) اغلب به سوپاپ‌ها و تایپیت‌ها مربوط می‌شود، در حالی که صدای تق تق از پایین بلوک موتور می‌تواند یاتاقان یا پیستون را نشان دهد. صدای شبیه به خروج گاز از منیفولد اگزوز معمولاً نزدیک به خروجی اگزوز شنیده می‌شود و با گرم شدن کاهش می‌یابد.

بررسی‌های اولیه توسط مالک خودرو

مالک می‌تواند با چک‌های ساده شروع کند. ابتدا سطح و کیفیت روغن را بررسی نمایید؛ روغن کم یا کهنه و سیاه‌رنگ فشار کافی ایجاد نمی‌کند. اگر روغن تازه تعویض شده اما صدا وجود دارد، احتمالاً ویسکوزیته آن برای فصل سرد مناسب نیست. چک چراغ فشار روغن روی داشبورد نیز مهم است؛ اگر هنگام استارت سرد چشمک بزند یا روشن بماند، فشار روغن پایین است.

گوش دادن به صدا در شرایط مختلف مفید است. موتور را سرد روشن کنید و چند دقیقه صبر کنید؛ اگر صدا پس از ۳-۵ دقیقه کاملاً قطع شد، معمولاً تایپیت یا روغن علت است. با گاز دادن آرام در حالت درجا، تغییر صدا را بررسی کنید؛ افزایش منظم صدا با دور موتور به سوپاپ‌ها اشاره دارد، در حالی که صدای نامنظم و کوبشی نگران‌کننده است. همچنین، بوی سوختگی یا دود غیرعادی از اگزوز می‌تواند نشتی منیفولد را تأیید کند.

روش‌های حرفه‌ای تشخیص در تعمیرگاه

در تعمیرگاه، مکانیک با ابزارهای دقیق‌تر عمل می‌کند. استفاده از گیج فشار روغن برای اندازه‌گیری فشار در حالت سرد و گرم، تفاوت را نشان می‌دهد؛ فشار پایین در سرد می‌تواند پمپ روغن ضعیف یا فیلتر گرفته را مشخص کند. استتوسکوپ مکانیکی برای شنیدن دقیق محل صدا بسیار مفید است و می‌تواند تایپیت معیوب یا یاتاقان را شناسایی نماید.

برای زنجیر تایم، باز کردن کاور و چک کشش زنجیر یا تست سفت‌کن هیدرولیکی انجام می‌شود. در موارد مشکوک به منیفولد، تست نشتی با دود یا بررسی ترک با چشم و چراغ قوه کافی است. اگر صدا عمیق باشد، تست کمپرس سیلندرها یا باز کردن کارتل برای چک یاتاقان لازم می‌شود. در موتورهای مدرن، دیاگ زدن گاهی خطاهای مرتبط با فشار روغن یا سنسورها را نشان می‌دهد.

تشخیص صحیح از تعمیرات غیرضروری و گران جلوگیری می‌کند و ایمنی موتور را حفظ می‌نماید.

پیشگیری و رفع صدای شق شق موتور سرد

پیشگیری از صدای شق شق موتور سرد هزینه‌ای بسیار ناچیز دارد و با رعایت نکات ساده نگهداری، می‌توان از بروز مشکلات جدی جلوگیری کرد. موتور خودرو حساس به کیفیت و وضعیت روغن است و غفلت از آن می‌تواند به آسیب‌های زنجیره‌ای منجر شود. در کنار پیشگیری، دانستن روش‌های رفع نیز کمک می‌کند تا در صورت بروز صدا، سریع و اقتصادی اقدام نمایید.

نکات نگهداری و پیشگیری دوره‌ای

مهم‌ترین اقدام، استفاده از روغن موتور مناسب است. همیشه از گرید توصیه‌شده توسط سازنده (مانند ۵W-۳۰ یا ۱۰W-۴۰ برای مناطق سرد) استفاده کنید تا در دمای پایین روان‌تر باشد و سریع‌تر به تایپیت‌ها برسد. تعویض روغن به موقع (هر ۵-۱۰ هزار کیلومتر بسته به شرایط) و همراه با فیلتر روغن، فشار مناسب را حفظ می‌کند. از روغن‌های باکیفیت و سطح کیفی بالا (SN یا بالاتر) استفاده نمایید تا افزودنی‌های ضدسایش بهتر عمل کنند.

سرویس دوره‌ای تایمینگ نیز ضروری است. در موتورهای زنجیر تایم، چک زنجیر و سفت‌کن هر ۱۰۰ هزار کیلومتر توصیه می‌شود. برای منیفولد اگزوز، بررسی دوره‌ای واشرها و پیچ‌ها از نشتی جلوگیری می‌کند. در فصل سرد، قبل از استارت طولانی، چند دقیقه موتور را گرم کنید یا از گرم‌کن روغن استفاده نمایید.

رانندگی ملایم در دقایق اولیه پس از استارت سرد مهم است. از گاز دادن شدید یا دور موتور بالا تا گرم شدن کامل موتور اجتناب کنید تا فشار روغن به طور یکنواخت افزایش یابد. همچنین، پارک کردن خودرو در پارکینگ سرپوشیده در زمستان، دمای موتور را کمتر پایین می‌آورد و صدا را کاهش می‌دهد.

روش‌های رفع مشکلات رایج

برای صدای ناشی از تایپیت‌ها، اغلب تعویض روغن با گرید مناسب یا استفاده از افزودنی‌های تمیزکننده تایپیت کافی است. در موارد مزمن، تعویض تایپیت‌های معیوب (که نیاز به باز کردن سرسیلندر دارد) لازم می‌شود. کشیدگی زنجیر تایم با تعویض زنجیر، راهنما و سفت‌کن رفع می‌گردد که تعمیر نسبتاً گران اما ضروری است.

نشتی منیفولد اگزوز با تعویض واشر یا تعمیر ترک (جوشکاری) حل می‌شود و هزینه متوسطی دارد. اگر فیلر سوپاپ نامناسب باشد، تنظیم دستی یا اتوماتیک آن صدا را کاملاً حذف می‌کند. کمبود فشار روغن دائمی ممکن است نیاز به تعویض پمپ روغن یا تعمیر کانال‌های روغن داشته باشد.

در موارد جدی مانند یاتاقان، اورهال موتور اجتناب‌ناپذیر است و باید فوراً انجام شود تا آسیب بیشتر نشود. پس از هر تعمیر، تست رانندگی طولانی و چک مجدد فشار روغن ضروری است. استفاده از قطعات اصلی و روغن باکیفیت پس از تعمیر، بازگشت صدا را به حداقل می‌رساند.

رعایت این نکات نه تنها صدای آزاردهنده را از بین می‌برد، بلکه عمر موتور را طولانی‌تر کرده و هزینه‌های آینده را کاهش می‌دهد.

پرسش‌های متداول

صدای شق شق موتور سرد طبیعی است؟

در بیشتر موارد بله، اگر فقط چند دقیقه اول پس از استارت سرد باشد و با گرم شدن موتور کاملاً قطع شود، معمولاً به دلیل تأخیر در رسیدن روغن به تایپیت‌ها است و جای نگرانی ندارد.

چرا صدا فقط در موتور سرد شنیده می‌شود؟

روغن در دمای پایین غلیظ‌تر است و زمان بیشتری طول می‌کشد تا فشار کافی ایجاد کند و تایپیت‌های هیدرولیکی را پر نماید؛ با گرم شدن، روغن رقیق‌تر شده و صدا از بین می‌رود.