بوی پلاستیک سوخته از بخاری ماشین به چه علت است؟
علت بوی پلاستیک سوخته از بخاری ماشین چیست؟
بوی پلاستیک سوخته از بخاری ماشین به چه علت است؟، زمستان که بخاری را روشن می‌کنید یا حتی در تابستان فن کولر را می‌زنید، ناگهان بوی تند و شیمیایی شبیه پلاستیک ذوب‌شده یا سیم سوخته از دریچه‌ها بلند می‌شود. این بو نه شبیه ضد‌یخ است، نه شبیه اگزوز؛ کاملاً متفاوت و وحشت‌آور است، چون همه می‌دانند بوی پلاستیک سوخته معمولاً یعنی چیزی در حال ذوب شدن یا سوختن است.
خیلی‌ها فکر می‌کنند «عیب مهمی نیست، فقط گرد و خاک سوخته» یا «بعداً درست می‌شه»، اما واقعیت این است که در ۹۵٪ موارد این بو از داغ شدن بیش از حد موتور فن بخاری (بلوور)، ذوب شدن عایق سیم‌کشی، گیر کردن جسم خارجی در پروانه یا سوختن برد کنترل سرعت فن می‌آید و اگر نادیده بگیرید، ممکن است در چند روز یا چند هفته داشبورد ماشین‌تان آتش بگیرد. در این مقاله بدون پیچیده کردن موضوع، با زبان ساده و عکس‌های واقعی توضیح می‌دهیم این بو دقیقاً از کجا می‌آید، چطور در ۱۰ دقیقه خودتان تشخیص دهید، چه موقع خطرناک است و چطور با کمترین هزینه برای همیشه رفعش کنید.
فهرست مطالب:
بوی پلاستیک سوخته از بخاری ماشین به چه علت است؟
بوی پلاستیک سوخته یا بوی «سیم ذوب‌شده» که دقیقاً وقتی بخاری یا فن کولر را روشن می‌کنید از دریچه‌ها می‌آید، یکی از شایع‌ترین و در عین حال نگران‌کننده‌ترین بوها در خودروهای ایرانی و خارجی است. این بو معمولاً تیز، شیمیایی و شبیه پلاستیک داغ یا لاستیک سوخته است و برخلاف بوی ضد‌یخ یا اگزوز، شیرین یا گوگردی نیست. در ۹۰٪ موارد این بو خطر آتش‌سوزی یا اتصالی برق دارد و نباید حتی یک روز با آن رانندگی کنید.
دلایل اصلی بوی پلاستیک سوخته از دریچه‌های بخاری
- ذوب شدن عایق سیم‌کشی نزدیک موتور بخاری (بلوور) فن بخاری (بلوور) زیر داشبورد سمت شاگرد قرار دارد و دور آن کلی سیم و سوکت است. وقتی فن مدت طولانی کار میکند یا پروانه‌اش به گرد و غبار و برگ گیر میکند، موتور الکتریکی داغ می‌شود و عایق سیم‌ها (معمولاً PVC) ذوب می‌شود. این مشکل در پراید، پژو ۲۰۶، سمند، دنا و تیبا بعد از ۸۰-۱۰۰ هزار کیلومتر خیلی رایج است.
- گیر کردن جسم خارجی در پروانه فن بخاری برگ درخت، کیسه پلاستیکی، دستمال کاغذی یا حتی لاشه موش داخل کانال هوا و پروانه فن گیر میکند. وقتی فن می‌چرخد، این جسم به المنت یا بدنه پلاستیکی می‌چسبد و در چند دقیقه می‌سوزد. بوی آن دقیقاً مثل پلاستیک ذوب‌شده در مایکروویو است و معمولاً با صدای «خش خش» یا «جیر جیر» همراه است.
- داغ شدن بیش از حد مقاومت‌های فن (رزیستور یا برد الکترونیکی) در خودروهای جدیدتر (دنا پلاس، تارا، ۲۰۷، شاهین، آریزو، هایما) به جای مقاومت سیمی قدیمی، برد الکترونیکی کنترل سرعت فن وجود دارد. وقتی این برد می‌سوزد یا خازن‌هایش باد میکند، بوی تند پلاستیک سوخته می‌دهد و معمولاً دور فن فقط روی سرعت ۴ کار میکند یا کلاً قطع می‌شود.
- سوختن موتور فن بخاری (بلوور موتور) موتور فن بعد از ۱۰-۱۵ سال یاتاقان‌هایش خشک می‌شود، بیش از حد داغ میکند و برس‌های زغالی‌اش می‌سوزد. بوی آن ترکیبی از پلاستیک و زغال سوخته است و اغلب با صدای زوزه یا لرزش همراه است.
- نشت روغن یا گریس روی المنت برقی (در خودروهای با المنت برقی کمکی) در خودروهای وارداتی آلمانی، کره‌ای و چینی لوکس (BMW، بنز، کیا، هیوندای، چری) گاهی المنت برقی PTC برای گرمایش سریع وجود دارد. اگر گریس یا روغن روی آن بریزد، در دمای ۲۰۰ درجه می‌سوزد و بوی وحشتناک پلاستیک سوخته می‌دهد.
چه کار باید کرد؟
فوراً بخاری و کولر را خاموش کنید و با پنجره باز رانندگی کنید. ماشین را در جای روشن پارک کنید و فیوز فن بخاری (معمولاً ۳۰ یا ۴۰ آمپر در جعبه فیوز موتور یا داخل کابین) را بکشید تا خطر آتش‌سوزی صفر شود. زیر داشبورد سمت شاگرد را با پیچ‌گوشتی باز کنید (در اکثر خودروهای ایرانی فقط ۳-۵ پیچ دارد) و فن را ببینید. اگر سیم ذوب‌شده یا پلاستیک سوخته دیدید، عکس بگیرید و به برق‌کار خودرو نشان دهید.
تشخیص سریع در خانه و علائم خطر آتش‌سوزی واقعی
قبل از اینکه ماشین را به تعمیرکار بسپارید، خودتان در ۱۰-۱۵ دقیقه می‌توانید بفهمید مشکل چقدر جدی است و آیا همین امشب ممکن است داشبورد آتش بگیرد یا نه. این بخش دقیقاً مثل یک چک‌لیست عملی است که با چراغ‌قوه و یک پیچ‌گوشتی معمولی انجام می‌شود.
دسترسی به موتور فن بخاری بدون باز کردن کامل داشبورد
در پراید، تیبا، سمند، پژو ۴۰۵ و پارس فقط کافی است زیر داشبورد سمت شاگرد (جلوی پای سرنشین) پنل پلاستیکی را با ۳-۴ پیچ یا گیره باز کنید. در پژو ۲۰۶ و ۲۰۷، درپوش زیر محفظه دستکش را بردارید. در دنا، تارا و شاهین هم با باز کردن دو پیچ زیر داشبورد و کشیدن فیلتر کابین، موتور فن کاملاً نمایان می‌شود. چراغ‌قوه موبایل را روشن کنید و به پروانه فن نگاه کنید: اگر تکه‌های پلاستیک ذوب‌شده، سیم‌های برهنه، دود سیاه روی پروانه یا بوی شدید سوخته دیدید، یعنی خطر آتش‌سوزی بالاست.
تست برق‌کشی با مولتی‌متر ساده
اگر مولتی‌متر دارید، سوکت موتور فن را جدا کنید و روی دو پایه بزرگ (معمولاً قرمز و مشکی) ولتاژ را اندازه بگیرید. وقتی سوییچ باز است و فن روی سرعت ۴ می‌گذارید، باید ۱۲-۱۴ ولت نشان دهد. اگر ولتاژ باشد اما فن نچرخد یا جرقه بزند، موتور یا برد سوخته است. حالا مقاومت بین دو پایه را چک کنید: اگر صفر یا خیلی کم (زیر ۲ اهم) نشان داد، یعنی اتصالی کرده و هر لحظه ممکن است آتش بگیرد.
علائم قرمز که یعنی همین امشب ماشین را پارک کنید
دود واقعی (نه فقط بو) از دریچه‌های بخاری بیرون می‌زند، بوی پلاستیک حتی با خاموش بودن فن ادامه دارد، فیوز ۳۰-۴۰ آمپر فن مکرر می‌سوزد، چراغ‌های داشبورد کم و زیاد می‌شوند، صدای «تق تق» یا جرقه از زیر داشبورد می‌آید. هر کدام از این علائم یعنی سیم‌کشی در حال ذوب شدن است و احتمال آتش‌سوزی در کمتر از چند ساعت وجود دارد.
نکات ایمنی پیشرفته و پیشگیری از تکرار بوی پلاستیک در بلندمدت
بعد از تشخیص، حالا مهمه بدونید چطور از بدتر شدن مشکل جلوگیری کنید و با عادت‌های ساده، دیگه هیچ‌وقت این بو رو حس نکنید. این بخش بر اساس تجربیات تعمیرکارهای حرفه‌ای در تهران و اصفهان جمع‌آوری شده.
نصب سنسور دود و فیوز اضافی برای جلوگیری از آتش‌سوزی
در داشبورد سمت شاگرد، یک سنسور دود کوچک (قیمت ۱۵۰-۳۵۰ هزار تومان، مثل مدل‌های چینی با بوق هشدار) نصب کنید؛ اگر دود از فن بلند بشه، فوراً هشدار می‌ده. همچنین، فیوز فن رو از ۳۰ آمپر به ۲۵ آمپر عوض کنید (با فیوز خودکار، ۱۰۰-۲۰۰ هزار تومان) تا اگر اتصالی شد، سریع قطع بشه. این کارها رو خودتون در ۲۰ دقیقه انجام بدید و خطر رو به صفر برسونید.
عایق‌کاری سیم‌کشی با نوار حرارتی و تمیزکاری فصلی
سیم‌های نزدیک موتور فن رو با نوار حرارتی سیلیکونی (قیمت ۵۰-۱۰۰ هزار تومان برای یک رول) بپیچید؛ این نوار تا ۱۵۰ درجه تحمل داره و عایق رو محافظت می‌کنه. هر فصل (بهار و پاییز) با جاروبرقی دستی و برس نرم، داخل کانال‌ها رو تمیز کنید؛ این کار ۹۰٪ تجمع جسم خارجی رو جلوگیری می‌کنه. در تابستان، هفته‌ای یک بار فن رو بدون گرما (فقط باد سرد) ۵ دقیقه روشن کنید تا یاتاقان‌ها خشک نشن.
انتخاب تعمیرکار معتبر و گارانتی تعمیر
فقط به تعمیرگاه‌هایی برید که گارانتی ۶-۱۲ ماهه می‌دن (مثل نمایندگی‌های ایساکو در تهران یا تعمیرگاه‌های تخصصی برق خودرو در تبریز). قبل از تعمیر، ازشون بخواید تست حرارتی با دوربین ترموگرافی (دما رو نشون می‌ده) انجام بدن؛ هزینه‌اش ۲۰۰-۵۰۰ هزار تومانه اما مطمئن می‌شید همه چیز درسته. بعد از تعمیر، یک ماه اول هر هفته فن رو چک کنید تا مطمئن شید بو برنگشته.
با این روش‌ها، نه‌تنها مشکل فعلی حل می‌شه، بلکه ماشین‌تون تا ۵-۷ سال آینده بدون هیچ بویی کار می‌کنه و هزینه‌های اضافی صفر می‌شه.
روش‌های حرفه‌ای خنک‌سازی موتور فن بخاری و افزایش طول عمر آن
وقتی بوی پلاستیک سوخته از بخاری می‌آید، معمولاً اولین دلیل داغ شدن بیش از حد موتور فن است. حتی اگر سیم‌کشی سالم باشد، دمای بالای ۱۱۰-۱۳۰ درجه باعث ذوب شدن عایق و بدنه پلاستیکی می‌شود. در این بخش دقیقاً راه‌های حرفه‌ای و عملی خنک‌سازی موتور فن را بررسی می‌کنیم که تعمیرکارهای قدیمی و برق‌کارهای تخصصی خودرو از آن استفاده می‌کنند و باعث می‌شود موتور فن تا دو برابر بیشتر عمر کند.
نصب هیت‌سینک آلومینیومی و خمیر حرارتی روی بدنه موتور فن
موتور فن بخاری در همه خودروها بدنه پلاستیکی یا باکتلیتی دارد که حرارت را به‌خوبی دفع نمی‌کند. برق‌کارهای حرفه‌ای یک هیت‌سینک آلومینیومی کوچک (۱۰×۱۰ سانتی‌متر، قیمت ۱۵۰-۳۲۰ هزار تومان) را با چسب حرارتی صنعتی یا پیچ به بدنه موتور فن می‌چسبانند و بین موتور و هیت‌سینک خمیر حرارتی سیلیکونی (مثل Arctic MX-4 یا برند ایرانی کاسپین، قیمت ۹۰-۱۸۰ هزار تومان) می‌زنند. این کار دمای موتور را در سرعت بالا تا ۳۵-۴۵ درجه کاهش می‌دهد و عملاً دیگر عایق سیم‌ها ذوب نمی‌شود.
اضافه کردن فن خنک‌کننده کمکی و تغییر مسیر هوا
در خودروهای ایرانی که فضای زیر داشبورد زیاد است (پراید، سمند، دنا، ۲۰۶)، یک فن ۱۲ ولت ۸۰ میلی‌متری کامپیوتر (قیمت ۱۸۰-۳۵۰ هزار تومان) را با براکت مخصوص در فاصله ۱۰-۱۵ سانتی‌متری موتور فن اصلی نصب می‌کنند و سیم آن را به همان سوکت فن وصل می‌کنند. این فن کوچک همیشه همراه فن اصلی کار میکند و هوای گرم را مستقیماً به سمت فیلتر کابین می‌فرستد. نتیجه: دمای موتور فن اصلی در ترافیک طولانی از ۱۲۵ درجه به زیر ۸۵ درجه می‌رسد.
تغییر مقاومت‌ها به مدل‌های با توان بالاتر و نصب دیود محافظ
در خودروهای قدیمی که مقاومت سیمی دارند، به جای مقاومت ۰٫۶-۱ اهمی فابریک، از مقاومت ۱٫۵-۲ اهمی با توان ۵۰ وات (قیمت ۱۱۰-۲۲۰ هزار تومان) استفاده می‌کنند تا جریان کمتری به موتور فن برسد و داغی کمتر شود. همچنین یک دیود یک‌سویه ۱۰ آمپر (قیمت ۱۵-۳۰ هزار تومان) در مسیر مثبت سیم فن نصب می‌کنند تا از برگشت جریان و جرقه‌زدن جلوگیری شود. این دو تغییر با هم عمر موتور فن را از ۳-۴ سال به ۸-۱۰ سال می‌رساند.
عایق‌کاری حرارتی کانال‌ها و جلوگیری از ورود هوای داغ موتور
با فوم الاستومری ۹ میلی‌متری یا پشم شیشه با روکش آلومینیوم (قیمت متری ۸۵-۱۵۰ هزار تومان) تمام کانال‌های هوای گرم زیر داشبورد را عایق می‌کنند. همچنین در قسمت ورودی هوای تازه (پشت محفظه دستکش) یک صفحه عایق حرارتی اضافه می‌کنند تا هوای داغ موتورخانه مستقیماً به فن نرسد. این کار به‌خصوص در تابستان‌های ۴۵ درجه جنوب و مرکز ایران، دمای هوای ورودی به فن را تا ۲۰ درجه کاهش می‌دهد و فشار حرارتی روی موتور فن به حداقل می‌رسد.
پرسش‌های متداول درباره بوی پلاستیک سوخته از بخاری ماشین
-
بوی پلاستیک سوخته از بخاری یعنی ماشین آتش می‌گیرد؟
نه لزوماً، اما اگر سریع اقدام نکنید خطر آتش‌سوزی داشبورد وجود دارد. در اکثر موارد فقط موتور فن یا سیم‌کشی داغ کرده و هنوز آتش نگرفته.
فقط وقتی بخاری روشن می‌کنم بو می‌دهد، یعنی مشکل از هسته بخاری است؟
خیر، هسته بخاری هیچ پلاستیکی ندارد. این بو تقریباً همیشه از موتور فن (بلوور) زیر داشبورد، برد سرعت فن یا سیم‌کشی آن می‌آید.
-
بوی پلاستیک با بوی ضد‌یخ یا اگزوز فرق دارد؟
بله کاملاً. ضد‌یخ شیرین است، اگزوز تند و گوگردی است، اما پلاستیک سوخته بوی شیمیایی تیز شبیه مایکروویو وقتی کیسه نایلونی می‌سوزد می‌دهد.
-
اگر فقط برگ یا دستمال گیر کرده باشد خودش درست می‌شود؟
نه، هر بار که فن می‌چرخد همان جسم دوباره می‌سوزد و بو بدتر می‌شود. باید سریعاً خارج شود.
-
چرا فقط روی سرعت ۴ بو می‌دهد و روی سرعت‌های پایین نه؟
چون در سرعت بالا جریان برق و دما چند برابر می‌شود و مقاومت یا برد الکترونیکی بیش از حد داغ می‌شود.
-
آیا می‌توانم با خاموش کردن فیوز فن موقتاً بو را قطع کنم؟
بله، فیوز ۳۰ یا ۴۰ آمپر فن بخاری را بکشید تا وقتی تعمیر نشده دیگر بویی نیاید و خطر آتش‌سوزی هم صفر شود.
-
خودم می‌توانم مشکل را پیدا کنم یا حتماً تعمیرکار لازم است؟
در پراید، ۲۰۶، سمند، دنا و اکثر خودروهای ایرانی با باز کردن ۳-۵ پیچ زیر داشبورد خودتان می‌توانید ببینید و حتی رفع کنید.
ممنون که تا پایان مقاله”بوی پلاستیک سوخته از بخاری ماشین به چه علت است؟” با ما همراه بودید.
بیشتر بخوانید:
- آیا بخاری ماشین خطرناک است؟
- بوی دود از بخاری ماشین به چه علت است؟
- بهترین بخاری برای ماشین کدام نوع است؟
- شایع‌ترین مشکلات بخاری ماشین چیست؟
- بخاری فندکی برای ماشین چگونه کار میکند؟
- بهترین مارک های بخاری ماشین چیست؟
- بخاری کدام ماشین بهتر است؟
- نحوه عملکرد بخاری ماشین
- نشتی آب از بخاری ماشین به چه علت است؟
- نکات استفاده از بخاری ماشین که هر راننده‌ای باید بداند
